www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Gezag in beweging
Kerkelijk leiderschap tussen teksten context
Pieter Boersema, Jan Hoek, Mart-Jan Paul, Maria Verhoeff (red.)
Uitg. Protestantse Pers, Heerenveen
350 blz. €19,95 
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

De invulling van kerkelijk leiderschap is altijd afhankelijk van de context: de uitdagingen waarvoor de actualiteit gemeenten stelt. Anderzijds zijn er ook de vaste waarden van Schrift en traditie, die kunnen helpen om handen en voeten te geven aan de gezagstructuur van de kerk. De bundel Gezag in beweging neemt de lezer in 17 bijdragen mee op een boeiende ontdekkingstocht naar ambtstheorieën en praktijken door de eeuwen heen in een voortdurende wisselwerking tussen tekst en context. De bijdragen hebben thema's als 'Het priesterschap in de vroegchristelijke traditie', 'De leiding van Israël volgens Ezechiël' en 'De voorbeeldfunctie van kerkleiders voor de christelijke gemeente en de maatschappij'.

In Gezag in beweging komen voornamelijk theologen aan het woord, allen verbonden aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven (B) en deels aan de Christelijke Hogeschool Ede. In een epiloog namens het lectoraat 'Gemeenteopbouw' van de CHE wordt verder ingegaan op de perspectieven die de onderzochte (bijbel)historische situaties bieden voor het huidige denken over kerkelijk leiderschap

1. Nederlands Dagblad - 23 januari 2009 - www.nd.nl

Kerkelijk leiderschap in discussie

Recensie door Johan Harmanny

Tussen België en Nederland groeit de uitwisseling van theologen. Net als tussen hbo en universiteit. In dit opzicht is het boek Gezag in beweging een bijzonder boek: het is zowel ontstaan uit een samenwerking tussen een Vlaamse en een Nederlandse instelling, als tussen een hbo-opleidingen een universiteit. De Evangelische Faculteit Leuven presenteert dit onderzoek samen met het lectoraat Gemeenteopbouw van de Christelijke Hogeschool Ede. In het boek worden lijnen uitgezet voor toekomstig onderzoek. Dit zal vooral gericht zijn op de vraag hoe kerkelijk leiderschap inde 21e eeuw kan worden ingevuld.

/>

Het kerkelijk leiderschap is in discussie, zo bleek het afgelopen jaar. Zo hebben de synodes van de Protestantse Kerk in Nederland en de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) rapporten over dit onderwerp besproken, bracht CV-Koers een themanummer uit over de ambten en verschenen recent verschillende publicaties over de ambtsleer'.

Het boek is een bundeling van zeventien korte, goed leesbare artikelen. Deze zijn geordend naar vijf veel besproken thema's, toegelicht door Boersema en Verhoeff: is het ambt sacramenteel of functioneel? Is haar legitimatie van boven of van beneden? Is er historisch gezien continuïteit in leiderschapsstructuren? Sluiten deze zich aan bij bestaande contextuele structuren of is de structuur van kerkelijk leiderschap anders dan die van ander leiderschap? Hoe is de verhouding tussen de invulling van leiderschap zoals dit uit de Bijbel naar voren komt en leiderschap in onze Cultuur?

Functioneel
Binnen deze thema's Komt een veelheid van vragen naar voren. Bekende, zoals die naar de vrouw in het ambt (De Jonge), ;naar ook minder bekende, zoals die naar de invloed van kerkelijk leiders op het dagelijks leven (Paschke). Eén van de leuke aspecten van deze bundel is de veelheid aan inkijkjes die het biedt.

Boeiend is het pleidooi van Nullens voor een herwaardering van het ambt. Hij pleit voor een meer sacrale benadering. Ondanks deze insteek fundeert hij het ambt in de gemeente. Hij vraagt aandacht voor het ambtelijke werk van Christus door zijn Geest in de gemeente en benoemt dit als charismatische en congregationele aspecten van het ambt. De ambtsdrager is aangesteld door de gemeente maar continueert in zijn handelen het werk van Christus. De accentueringen die Nullens geeft, kunnen het gesprek over 'functioneel of sacramenteel' zeker verder helpen.

Barentsen sluit aan bij de trend van 'emerging churches' en 'emerging leadership'. Hij laat zien hoe leiderschap in Korinte werd ingevuld. De eigenheid van het leiderschap lag niet in de structuren zelf. Ook de samenleving van Korinte kende sterke leidersfiguren en sommige leiders in de gemeente maakten hier deel van uit. Maar het vernieuwende van de leiders in Korinte lag in de norm die zij zichzelf stelden: een leider moet offervaardig, betrokken en dienstbaar zijn. Een christelijk leider zoekt geen eigen status of roem, hij maakt zijn positie ondergeschikt aan Christus. Op een heldere manier laat Barentsen zien dat de kerk van Korinte geen nieuwe structuren bedacht. Zij volstond met een transformatie van bestaande structuren naar christelijk model. Volgens Barentsen is dit onder andere zichtbaar doordat er zo weinig over dit leiderschap wordt verteld: door over zichzelf te zwijgen bleven de leiders in de schaduw en kreeg Christus alle roem. Dit biedt een interessante verklaring voor de beknoptheid van gegevens over ambt en leiderschap in lier Nieuwe Testament.

De bijdrage van VanderEnde waarin hij Bijbelse wijsheid analyseert en toepast op het ambt is verfrissend. Iedere christen wordt geacht wijsheid te zoeken, niet alleen de ambtsdrager. Hierdoor wordt de afstand tussen 'ambtsdrager' en ‘leek' verkleind. Zeker in onze tijd waarin de ambtsdrager aan steeds meer verwachtingen moet voldoen is het belangrijk dat een ambtsdrager voor alles over (praktische levens)wijsheid beschikt. Vanuit die wijsheid kan hij zijn andere talenten ontdekken en zich ontwikkelen tot een begaafd en ervaren ambtsdrager die wijs, priesterlijk en profetisch is.

Uitdiepen
De bundel biedt zo vele interessante aanknopingspunten voor verder onderzoek. Tegelijk is dit de valkuil van het boek: niets is af. Elk hoofdstuk eindigt met conclusies, maar meermalen wordt in de conclusie nieuw materiaal behandeld. Ook miste ik een duidelijke lijn in het geheel en een heldere verbinding met de genoemde hoofdthema's. Zeker, elk hoofdstuk is met wat denkwerk onder de desbetreffende kop te plaatsen, maar waar staan we bijvoorbeeld aan het eind van hoofdstuk 3 ten opzichte van de vraag naar functionaliteit of sacramentaliteit van het ambt?

Dit wordt ook duidelijk in de afsluiting van Hoek en Paas waar zij terugkijken op het boek. Zij geven aan waar het boek hun op vijf velden nieuwe impulsen geeft, maar deze velden zijn andere dan de indeling van het boek suggereert. Binnen het boek wordt al afgeweken van de gekozen structuur en dat is jammer.

Daarnaast ontbreekt over het algemeen de lijn naar onze tijd. Het merendeel van deze bundel bevat boeiende overwegingen bij oudtestamentische, nieuwtestamentische of patristische leiderschapsstructuren, maar voor een brondocument voor samenwerking van hbo en universiteit, waar empirie een toonaangevende rol in speelt, ligt een nauwere verbinding met die empirie voor de hand. Om als bron voor theoretische bezinning op de empirie te dienen, heeft dit boek meer uitwerking nodig.

Het boek is een aanrader om te lezen. Het brede veld van auteurs en de beknoptheid van de afzonderlijke hoofdstukken prikkelen tot verder lezen. De Bijbelse noties in het hele boek en de vele aansluitingen bij de patristiek zijn bijzonder in een tijd waarin kerken worstelen met de omgang met Bijbel en traditie. Hoe kerkelijk leiderschap in de context van de eerste eeuwen functioneerde en hoe de Bijbelteksten hierin een rol speelden wordt goed neergezet. Tegelijk blijft hoe het gezag in de 20e en 21e eeuw in beweging is en in welke context de tekst nu functioneert nog een vraag die hopelijk in het tweede deel verder wordt uitgediept.