Gereformeerd past niet bij charismatisch

Anders dan dr. J. Hoek (RD van woensdag) is dr. C. A. van der Sluijs van mening dat het charismatische denken en een reformatorische theologie zich niet laten verenigen.

Het pleidooi van dr. J. Hoek voor een charismatisch-gereformeerde theologie heeft mij allerminst overtuigd. Volgens hem kunnen gereformeerden leren van de aandacht van charismatischen voor de gaven van de Geest. Het zou zelfs de hoogste tijd zijn voor een wederzijdse verrijking.

Nu vraag ik me bij dit soort discussies altijd af wat we onder gereformeerd moeten verstaan. Gaat het om de theologie van de Reformatie of over alles wat vandaag voor gereformeerd moet doorgaan? Mij dunkt dat er in het laatste geval niets valt te verrijken, maar alleen alles te herijken.

Het komt mij voor dat we, bij wat vandaag moet doorgaan voor gereformeerd denken en leven, intuïtief van alles beginnen te missen. Vervolgens beginnen we dat gemis aan vitaal gereformeerd leven te compenseren door onze toevlucht te nemen tot de gaven van de Geest. Maar waar Christus niet is geweest, kan de Geest aan gaven niets uitdelen.

En gaan we er vandaag niet te snel van uit dat mensen Christus kennen, waarna we hen verwarren en vermoeien met het zoeken van de gaven van de Geest? Zou het zo kunnen zijn dat massa’s mensen er van uitgaan dat ze genade hebben ontvangen, terwijl ze nooit verloren zijn gegaan om behouden te worden vanuit de vrije gunst die eeuwig God bewoog? En moeten we deze mensen of zulke gemeenten optuigen met de gaven van de Geest, terwijl de Geest alleen maar zoekt hen te ontdekken aan en te overtuigen van hun schamelheid en verlorenheid?

Dit zijn de zaken die bij mij primair naar boven komen bij het lezen van het pleidooi van mijn collega Hoek. Ik ken hem te goed om niet te weten dat hij mijn vragen herkent en mijn zorgen wellicht ook wel deelt. Maar waarom herijkt hij het huidige gereformeerde leven dan niet aan de theologie van de Reformatie?

Twee fronten

Dan is er geen sprake meer van charismatisch-gereformeerd, want het waarachtige gereformeerde heeft het charismatische in zich. Zonder dat dit laatste expliciet genoemd of geduid wordt. Onder de bevindelijke vromen van vroeger dagen waren de gaven van de profetie en van de genezing bekend. Maar het is iets anders als dit gecultiveerd, geleerd of gestimuleerd wordt. Waarachtig vromen liepen daar niet mee te koop, integendeel zelfs!

Het baart mij niet weinig zorgen als collega Hoek de terughoudendheid van Calvijn tegenover de geestesgaven tijdgebonden noemt. Hij erkent dat Calvijn op twee fronten streed: de roomsen en de dopersen. Wat die fronten onderling verbond, was het semipelagianisme. Dezelfde ketterij waartegen de kerk der eeuwen altijd gestreden heeft, Augustinus in navolging van Paulus voorop. Hoe kan mijn collega Calvijns reserve dan tijdgebonden achten?

Zonder de theologie van de Reformatie canoniek te willen verklaren, ben ik er diep van overtuigd dat ze katholiek was en daarom nog altijd is. Juist die punten werden benoemd en gecorrigeerd waar de Kerk haar katholiciteit dreigde te verliezen. Dát was de Reformatie.

Niet voor niets zei wijlen prof. Van Ruler dat God even een nieuw ambt geschapen had, namelijk dat van reformator. Dat betekent dan toch dat de theologie van de Reformatie voor ons nog altijd maatgevend is? Geldt het doperse gevaar vandaag dan niet meer van de vrome mens die wat is en wat heeft en wat kan?

Me dunkt, als Calvijn vandaag opstond, dan zou hij niet weten waar hij moest beginnen! Doperdom, semipelagianisme en arminianisme in alle soorten en maten! Hoe kan Hoek dan zeggen dat er bij Calvijn een open houding naar de gaven van de Geest wel in zat? Dit lijkt me nogal subjectief, om niet te zeggen subjectivistisch.

Maar het komt mij voor dat we vandaag slecht naar Calvijn luisteren of eigenlijk al lang weten wat hij te zeggen heeft. Calvijn heeft echter van zijn theologie geen gesloten systeem gemaakt, dat je als een vademecum even kunt raadplegen om dan het ”onderbelichte” naar vandaag door te trekken en aan te vullen via een voortgaand inzicht. Als ik het goed begrepen heb, plaatst Hoek zijn pleidooi voor charismatisch-gereformeerd onder deze noemer. Vanwege de actualiteit.

Vanwege diezelfde prangende actualiteit pleit ik voor een voortgaand of voortschrijdend inzicht met een terugwaartse beweging via Calvijn naar Augustinus en de belijdenis van de kerk der eeuwen. Genade alleen. Ook vandaag. Juist ook vandaag.

De auteur is hervormd emeritus predikant.