|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu
3 RECENSIES
 Roep om verzoening
- Een Palestijnse christen over vrede en recht
Naim Ateek
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
ISBN 9789023920656
Prijs: € 19,90
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl
Roep om verzoening biedt een gelovige visie op de moeilijke situatie van Palestijnse christenen en hun geweldloze verzet tegen de
bezetting van de Palestijnse gebieden. Ook verwoordt Ateek, die directeuren medeoprichter is van Sabeel, een oecumenisch centrum voor
Palestijnse bevrijdingstheologie in Jeruzalem, zijn protest tegen de sympathie van het christelijke Westen voor het zionisme. Ateek
benadrukt in dit boek, dat zeer geschikt is voor gebruik in gespreksgroepen, dat gerechtigheid en recht onmisbaar zijn voor vrede en
verzoening.
Lees ook:
18-09-2012 Alfred Muller: Ateek, gebrek aan kritische
reflectie...
30-06-2012 RD: Volgens Naim Ateek (Sabeel) is het Zionisme de boosdoener...
07-05-2012 IP: Verslag van de Ateek/Sabeel boekpresentatie...
24-04-2012 RD: Bevrijdingstheoloog Ateek accepteert geen terugkeer van Israel op grond van de Bijbel...
24-04-2012 RD: Vervolg interview met Ateek: "Hamas is minder bedreigend dan Israel"...
04-04-2012 Sabeel,
structuur van christelijke minachting | pdf
Meer over Sabeel...
3.  - september 2012 - www.christenenvoorisrael.nl/israel-en-de-kerk
Roep om verzoening
Recensie door J. de Vreugd
Dit boek is een vertaling van 'A Palestinian Christian Cry for Reconciliation', het nieuwste boek van de grondlegger van Sabeel, het
instituut voor zgn. Palestijnse bevrijdingstheologie. Reeds eerder (2007) schreven we in ons blad over Sabeel en Ateek. Intussen heeft
deze 'bevrijdingstheologie' in ons land behoorlijk aan invloed gewonnen; vanuit de PKN (Kerk in Actie) wordt Sabeel stevig gesteund. Ik
kom daar nog even op terug.
Het is ondoenlijk een boek van ruim 250 bladzijden in een bespreking kort samen te vatten, hoewel de boodschap eigenlijk heel simpel is:
Israël deugt niet, en degenen die Israël steunen deugen evenmin, en al helemaal degenen die Israël steunen met de Bijbel in de hand.
Het grote kwaad van deze tijd is het zionisme, dat tot de staat Israël heeft geleid. Het vormt een bedreiging voor de Palestijnen, voor
de stabiliteit in het Midden-Oosten, en voor de wereldvrede. Het kwaad dat daarmee collaboreert en het stimuleert is het religieuze
zionisme, zowel Joods als christelijk, dat de Bijbel misbruikt en van God een karikatuur maakt en derhalve zelfs een 'gedrochtelijke
theologie' genoemd wordt.
Zionistische benadering
Citaat: 'Oorspronkelijk was het conflict politiek en geworteld in Europees kolonialisme en imperialistische ideologieën, maar sindsdien
hebben de zionisten - zowel christelijke als joodse - de Israëlische expansie een theologische onderbouwing gegeven die steunt op
bijbelse taal... Zowel christelijke zionisten uit het Westen als joods godsdienstige zionisten gebruikten bijbelse taal voor
rechtvaardiging van de Israëlische aanspraken op het gehele Palestijnse gebied en het tirannieke gedrag van de Israëlische regering
jegens de Palestijnen. Daarom is het van wezenlijk belang een dergelijke theologie van militarisme, overheersing en onrecht te
bestempelen als een bijbels gedrocht en in plaats daarvan erop te wijzen dat de authentieke boodschap van de Bijbel gerechtigheid,
genade en vrede inhoudt. Het is van groot belang dat christenen inzien dat een zionistische benadering van de Bijbel op een misvatting
berust; de moderne staat Israël kan de beginselen van ethiek en gerechtigheid niet blijven negeren en evenmin voortgaan met de op
ethiek en gerechtigheid gebaseerde, internationale rechtsbeginselen te tarten' (blz.29).
Onder een zionistische benadering van de Bijbel verstaat Ateek: vasthouden aan de gedachte van lsraëls uitverkiezing en unieke positie
te midden van de volkeren, vasthouden aan de geldigheid van de landbelofte, geloof in de letterlijke betekenis en de actualiteit van de
profetieën van terugkeer en herstel; kortom een lezen en verstaan van de Schriften zoals die met name de laatste decennia door veel
christenen herontdekt zijn. Dat heet bij Ateek bekrompen, vals, beperkt, onhoudbaar, ketters, conservatief, militaristisch,
fundamentalistisch, exclusivistisch, corrupt.
Op een gegeven moment heeft hij het zelfs over een 'antieke stammentheologie': 'In naam van een antieke stammentheologie die nog altijd
hardnekkig vasthoudt aan een speciale joodse god, aan de voorrechten van een speciaal volk van God en aan een uniek joods recht op het
gehele land Palestina, worden de Palestijnen onderdrukt en gedehumaniseerd, en wordt hun aanspraak op het land waar vele van hun
families al eeuwen lang wonen genegeerd' (blz.105).
Het Oude Testament
Zo gaat het 250 bladzijden lang. Het zal duidelijk zijn, dat het Oude Testament stevig onder het fileermes van Ateek door moet. Het
ademt immers een exclusivistische geest; 'stammentheologie'. Bij de profeten begint hier en daar het licht door te breken, al moeten ook
de profetische beloften 'ont-zioniseerd' worden, want ze zijn soms 'onrustbarend racistisch' (blz.82; hij heeft het hier over sommige
passages uit Deutero-Jesaja).Volgens Ateek is er in het Oude Testament een voortdurende strijd tussen een geest van exclusivisme en van
inclusivisme, waarbij de exclusieve geest meestal de toon aangeeft, terwijl pas in het Nieuwe Testament het licht echt doorbreekt.
Stralende uitzondering is Jona: daar wint de inclusieve geest het van de bekrompen stammentheologie. Jona is dan ook de eerste
Palestijnse(!) bevrijdingstheoloog, groter dan Jesaja en Jeremia. 'Jona's feitelijke boodschap is opwindend en bevrijdend en biedt een
passend hoogtepunt voor oudtestamentische theologie', het boek is 'misschien zelfs geschreven door een vrouwelijke bevrijdingstheoloog
die zich niet stoorde aan religieuze taboes' (blz. 106). In elk geval boodschapt Jona, dat'God niet langer kon worden opgevat als een
tribale god, omsloten door een beperkte geografische plaats' (blz.103). Dat alles komt dan natuurlijk tot zijn climax in Jezus, de
Palestijn, die net als de Palestijnen nu onder een bezetting werd geboren en alle facetten van een meedogenloze overheersing en wrede
bezetting kende. 'Indien we de Evangeliën bekijken door deze bril, ontdekken we een bevrijdingstheologie die wezenlijk relevant is voor
Palestijnse christenen die nu onder Israëlische bezetting leven' (blz. 28).
Waar het volgens Ateek om gaat, is dat we de Bijbel lezen als het getuigenis van Gods bevrijding in Jezus, met een toespitsing naar wat
in zijn ogen recht en gerechtigheid is ten behoeve van het Palestijnse volk. Doordat hij dat als leesregel hanteert is zijn
Bijbelgebruik selectief en ideologisch te noemen - iets wat hij zijn tegenstanders voortdurend verwijt.
Een wezenlijke vraag is natuurlijk die naar het Bijbelgebruik en de hermeneutische sleutel daarbij. Ik citeer hier uit wat ik in 2007
hierover schreef (waarin enkele citaten uit eerdere publicaties van Ateek en Sabeel): 'Sabeel wil de Bijbel, en met name het Oude
Testament 'redden' voor Palestijnse christenen. De stichting van de staat Israël heeft het zicht op de Bijbel van Palestijnse
christenen diepgaand beïnvloed. Kort en goed gezegd: voor de beleving van deze christenen werd het Oude Testament in de uitleg van
Joodse en christelijke theologen tot een zionistische en (dus) anti-Palestijnse tekst. Met de Bijbel in de hand worden in de optiek van
Palestijnse christenen onderdrukking, bezetting, discriminatie en onrecht gelegitimeerd. De vraag werd: 'How can the Old Testament be
the Word of God in light of the Palestinian Christians' experience with its use to support Zionism?" [Vert.: Hoe kan het Oude
Testament het Woord van God zijn in het licht van de ervaring van Palestijnse christenen dat het gebruikt wordt om het zionisme te
steunen?]
Daarmee samenhangend is de ingrijpende vraag naar het zicht op God: wat heeft God te maken met de nieuwe staat Israël? Is Hij een
partijdige God, die de Joden bevoordeelt boven de Palestijnen, ja het geweld tegen Palestijnen sanctioneert? 'God's character is at
stake. God's integrity has been questioned'. [Vert.: Gods karakter staat op het spel. Gods
integriteit is in twijfel getrokken.]
Het antwoord op deze vragen is, dat men het uitgangspunt kiest in de Persoon en het werk van Christus zelf. In Hem zien we het wezen en
karakter van God; Hij is ook de leesregel voor de Schriften. Wat niet met Zijn Persoon en Woorden overeenkomt kan niet van God zijn en
kan geen Woord van God zijn. Bij moeilijke passages in de Bijbel, maar ook bij verwarrende gebeurtenissen van vandaag is de vraag: 'Is
the way I am hearing this the way I have come to know God in Christ? Does this fit the picture I have of God that Jesus has revealed to
me? Does it match the character of the God whom I have come to know through Christ? If it does, than the passage is valid and
authoritative. If not, then I cannot accept its validity or authority'. [Vert.: Is de manier waarop ik dit hoor de manier waarop ik God
in Christus heb leren kennen? Past dit in het plaatje dat ik van God heb, dat Jezus mij geopenbaard heeft? Komt het overeen met het
karakter van de God die ik door Christus heb leren kennen? Als dat zo is, dan is de passage geldig en gezaghebbend. Zo niet, dan kan ik
haar geldigheid en gezag niet aanvaarden.]
Ateek voelt de beschuldiging van subjectivisme aankomen; hij verwerpt die met de opmerking, dat wanneer we maar goed luisteren naar het
Nieuwe Testament en ons laten leiden door het beeld van God, dat vanuit het Nieuwe Testament naar ons toekomt, we een zekere weg gaan
zonder gevaar van subjectivisme.
Intussen betekent deze stellingname, dat christenen vandaag delen van het Oude Testament, die niet bij dit beeld passen niet als
gezaghebbend Woord van God kunnen accepteren; ze zijn uitingen van een 'early stage of human understanding of God's revelation that
conflicts with the Christian's understanding of God as revealed in Christ'. [Vert.: ze zijn uitingen van een vroeg stadium in het
menselijke verstaan van Gods openbaring, die botst met het verstaan dat de christen heeft van God als geopenbaard in Christus.]
Het particularisme van het OT wordt overstegen door het universalisme van het NT. Zo sneuvelt er het een en ander in het OT, zo komt het
dicht in de buurt van de idee, dat de God van het NT toch wel een andere is dan die van het OT, zo wordt het christelijk verstaan van
Gods openbaring superieur aan het Joodse; zo wordt de kerk superieur aan Israël. Hier komt onmiskenbaar de ketterij van Marcion om de
hoek kijken, al in de eerste eeuwen door de kerk afgewezen. In deze benadering van de Bijbel worden de blijvende verkiezing van Israël,
de landbelofte en de profetische beloften van het herstel van Israël geschrapt als behorend tot een voorbij stadium in 'human
understanding of God's revelation'.
Ont-Joodsing
In deze benadering heeft het huidige Israël niets te maken met het bijbelse Israël en de Joodse staat heeft dan ook niets te maken met
een eventueel herstel van dat bijbelse Israël. In wezen is dit niet veel anders dan de klassieke vervangingstheologie, die nu ook nog
eens politiek wordt vertaald. Hand in hand hiermee gaan een 'ont-Joodsing' van Jezus en een lossnijden van de kerk van haar wortels in
Israël, en dat wel heel rigoureus. Jezus was een Palestijn, die wist wat het betekende onder bezetting te leven.
In een lezing op een Sabeelconferentie stelt Ateek, dat de kerk werd geboren in Palestina. De apostelen en de eerste christenen waren
allen Palestijnen. Het evangelie werd niet alleen in Jeruzalem verkondigd, maar ook in Nablus (niet in Sichem!). De christelijke
gemeenschap groeide in Palestina. Dat Jezus een Thora-getrouwe Jood was, die leefde en ademde in de Openbaring die God aan Israël
gegeven had wordt verzwegen. Dat het boek Handelingen duidelijk aangeeft hoe de kerk van Christus begonnen is als een gemeenschap van
Joden en Jodengenoten in Jeruzalem, die geworteld was en bleef in Israël krijgt geen enkele aandacht. De suggestie wordt gewekt, dat er
sinds de geboorte van de kerk een ononderbroken Palestijnse christelijke geschiedenis is, die ruw werd verstoord door de komst van de
Joden en de stichting van de staat. Dat alles past wonderwel in het ideologische spraakgebruik van de Palestijnen sinds de jaren '60 van
de vorige eeuw'.
Ik schreef dat dus in 2007. Sindsdien zijn de ideeën van Ateek alleen maar geradicaliseerd, zoals blijkt uit dit onthutsende boek. Door
heel het boek heen lopen ook verwijzingen naar de recente geschiedenis. Ik ga daar nu niet verder op in, constateer alleen dat die
geschiedenis beschreven wordt in Palestijns-ideologische zin, waarbij Israël voortdurend in de beklaagdenbank zit en alle schuld
toegewezen krijgt. Ook de vileine vergelijking van Israël met het apartheidsbewind van Zuid-Afrika ontbreekt niet; niet voor niets
heeft Desmond Tutu een voorwoord geschreven, wiens anti-Israël opstelling meer dan duidelijk is.
Geweld
Ateeks opstelling wordt nogal eens geprezen als het sublieme voorbeeld van geweldloosheid. Zelf geeft hij trouwens hoog op van het
'geweldloze verzet' van de Palestijnen in de eerste intifada. Geweld in het Palestijns-Israëlisch conflict zegt hij af te wijzen.
Voorzover er aan Palestijnse kant geweld is (dat kan hij natuurlijk niet ontkennen), vindt hij dat een verkeerde weg, maar hij loopt wel
over van begrip, omdat het tenslotte in zijn visie enkel en alleen opgeroepen wordt door Israëlisch geweld.
Intussen voert hij wel een krachtig pleidooi voor politieke en economische sancties tegen en een algehele boycot van Israël. Kerken en
christenen zouden daarin voorop moeten gaan. Dat zet de 'roep om verzoening' wel in een merkwaardig daglicht. Datzelfde geldt trouwens
ook voor zijn woordgebruik. Hij wordt beschreven als een beminnelijk mens, die uit is op verzoening. Dat zal waar zijn. Maar zijn
woordgebruik is verbijsterend gewelddadig. Voortdurend scheldt hij iedereen, die zijn theologische en politieke opstelling niet deelt,
de huid vol. Ik heb daar al wat staaltjes van gegeven. Maar ook de manier waarop hij steevast over Israël en zijn leiders spreekt slaat
werkelijk alles: terreur, terroristisch, onderdrukkend, illegaal, corrupt doortrapt, sluw, gemeen, machtshonger, ultra-imperialistisch -
het zijn termen die regelmatig terugkeren. Dat zijn niet alleen maar woorden. Ze hebben een potentie van werkelijk geweld in zich, zeker
in de geladen situatie in het Midden-Oosten.
Presentatie
Tenslotte. Het boek werd onlangs in de Bergkerk in Amersfoort gepresenteerd in aanwezigheid van de schrijver. Daarbij was een behoorlijk
aantal vertegenwoordigers van de PKN aanwezig. Synodepraeses Verhoeff kreeg een presentexemplaar overhandigd. Volgens de verslagen prees
ds. Verhoeff de inzet van Naim Ateek als inspirator van Sabeel. Hij onderstreepte, dat dit boek terecht meer aandacht vraagt voor de
situatie van Palestijnse christenen. De onopgeefbare verbondenheid van de PKN met het volk Israël mag niet ten koste gaan van een
andere verbondenheid: die met de Palestijnse christenen. Verhoef plaatste in dit verband wel de kritische kanttekening,'dat de inhoud
van het boek soms over grenzen heen schuurt'. Toch sprak hij de wens uit, dat lezing van dit boek meningen zou doen veranderen.
Synodescriba Plaisier - ook aanwezig bij de presentatie - schrijft een woord vooraf in het boek. Hij beseft, dat veel kerkleden grote
problemen zullen hebben met de inhoud van het boek. 'Toch moet de stem van Ateek serieus worden gehoord'. De min of meer plichtmatige
verwijzing naar de 'onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël' die we bij Verhoeff nog hoorden, lezen we bij Plaisier niet. Wel de
positieve aanbeveling om vooral naar deze 'profetische stem' te luisteren.
Het is verbijsterend, dat twee leidinggevende figuren van de PKN een theologie, die alles wat aan hernieuwde bezinning in de Nederlandse
kerken, met name de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk, opkwam met één forse haal als een 'theologisch gedrocht' en zelfs een
ketterij wegmaait, zo positief inhalen; om nog maar te zwijgen van de politieke consequenties van de theologie van Ateek en Sabeel:
ontmanteling van de Joodse staat Israël.
Dit boek had nooit officieel namens de PKN in ontvangst genomen mogen worden. De leiding van de PKN heeft hiermee naar mijn idee een
groot deel van de kerk, dat graag in de lijn van de synodale handreiking 'Israël, volk, land en staat' van 1970 verder wil, een klap in
het gezicht gegeven, en, wat erger is, zich weer een onbetrouwbare gesprekspartner voor Israël en Jodendom betoond. Maar dat was helaas
al duidelijk uit de forse financiële en mentale steun aan Sabeel.
2.  - september 2012
- www.appelkerkenisrael.nl Nieuwsbrief 15-1
Omarmt Arjan Plaisier ‘ketter’ Marcion?
Recensie door Piet van Midden
Waar vakantie allemaal niet goed voor is. De stapel boeken die ik had gereserveerd, heb ik zowaar allemaal kunnen lezen. Daaronder het
boek van Naim Ateek, Roep om verzoening. Een Palestijnse christen over vrede en recht. De ondertitel had m.i. beter kunnen luiden ‘…over
onvrede en onrecht’ maar dat terzijde. Laat ik beginnen met een voor sommigen misschien onverwachte bekentenis: ik heb het boek met
sympathie voor de persoon Ateek gelezen. Het verbaasde mezelf, moet ik bekennen. Ik kom vaak in Israël, al heel lang. Ik heb er bij
elkaar een paar jaar van mijn leven liggen en het voelt elke keer als thuiskomen. Niettemin moet ik ook zeggen dat er sociaal en
economisch merkbaar steeds méér mis is en dat de relaties tussen de bevolkingsgroepen zich verharden. Dat de Palestijnse bevolking
zich tweederangs voelt, kan ik me voorstellen. Zo voelt Naim Ateek dat aan den lijve. Hij is Palestijn én christen en dat is in Israël
en de Palestijnse gebieden een steeds lastiger wordende combinatie. Het aantal Palestijnse christenen loopt sterk terug. Ze proberen weg
te komen naar landen met meer toekomst dan Palestina. En met hen verdwijnt een belangrijk deel van de kerkgeschiedenis uit het zicht.
De Bijbel als snoepwinkel
Nu het boek zelf. Het opent met een terugblik op de geschiedenis en het ontstaan van Sabeel. Bij hoofdstuk 2 begint m’n verbazing, die
me het hele boek niet heeft losgelaten. Uitgangspunt voor Ateek is de gelijkenis van de onrechtvaardige rechter en de weduwe uit Lucas
18. Het blijkt een kleine stap: de rechter vertegenwoordigt de onderdrukker en de weduwe de onderdrukte. Nog duidelijker: de rechter is
de staat Israël en de weduwe is het Palestijnse volk. Dat is een hermeneutiek van grote stappen, snel thuis en doel bereikt. Dat in het
verhaal van Jezus de rechter niet het onrecht veroorzaakt heeft, maar er zijn oordeel over de tegenpartij moet uitspreken, vindt Ateek
kennelijk niet belangrijk. Het verstoort het plaatje dat ‘Jezus hier de bevrijdingstheoloog bij uitstek schetst’ (p.35). Ik haal het
voorbeeld aan omdat ik moedeloos word van dit soort Bijbelgebruik. Door wie dan ook: de Schrift als snoepwinkel met voor elk wat wils.
Wat je niet bevalt laat je links liggen of doe je weg. Ik kan het van Ateek nog wel hebben: zijn groepering heeft het bepaald niet
makkelijk en dan zoek je in de Bijbel niet tevergeefs naar troost. Maar om je persoonlijke herkenning aan anderen voor te houden als
model van Bijbellezen gaat me te ver, helemaal als dat Bijbellezen Israelbashing mede ten doel heeft.
Gekleurd beeld
Het beeld dat Ateek schetst, is van klein duimpje (de Palestijnen) tegenover de reus met de zevenmijlslaarzen, Israël. Militair is dat
natuurlijk zo maar de reus is kwetsbaar voor aanslagen. Daarmee ontwricht(t)en Palestijnen een hele samenleving, de joodse
gemeenschappen en bedreig(d)en ze individuen over de hele wereld. De Olympische Spelen van 1972 zijn de enige die ik me tot nu toe
herinner (die van Londen ben ik straks weer kwijt). En de Achille Lauro, 1985, waarvan de gehandicapte Leon Klinghoffer met rolstoel en
al in zee werd gedumpt, staat nog op m’n netvlies. Beide vóór de 1e Intifada. Het is een vorm van geweld die een niet aflatende golf
van terreur in beweging heeft gezet, tot die van Boko Haram in Nigeria aan toe.
Ateek spreekt zich uit voor geweldloosheid. Daarin is hij sympathiek. Maar voor hem is duidelijk: de joden en daarna: Israel, die hebben
het gedaan. De zionisten voorop. Onder de Ottomanen leefden joden, christenen en islamieten vredig samen, is het idyllische plaatje dat
Ateek schetst. Met het zionisme ging het mis. Geen woord over Arafats oom Mohammed Amin al-Hoesseini, Grootmoefti van Jeruzalem, die in
1920 (!) begon met het organiseren van rellen tegen biddende joden. Hoesseini zou een vriend van Hitler worden. En neef Arafat noemde,
in uniform en met (gedwongen lege) holster, in de vergadering van de Verenigde Naties, zionisme een vorm van racisme. Communistische
landen stemden daar later mee in. Alsof zionisme in wezen niet alles te maken heeft met de Hebreeuwse Bijbel, het Oude Testament, met
het ‘aan Babylons stromen, daar zaten wij…’ van Psalm 137. En alsof je als joods gelovige los verkrijgbaar bent: ‘Je mag er zijn
maar niet met je geschiedenis. Die moet je thuislaten.’
Volkerenrecht contra Bijbelberoep
Het probleem is natuurlijk dat de Palestijnen rechten hebben, op basis van het volkerenrecht. En dat er een zich steeds breder
vestigende staat Israël is, waarin het zionisme inmiddels niet minder seculier en veel meer religieus gekleurd is. Dat maakt het
gesprek ingewikkeld. Maar dat laat onverlet dat je, tenzij je Jeruzalem maar meteen tot een geestelijke stad wilt verheffen, met ‘de
landbelofte’ in je maag zit. Als je met de bijbel wat actueels wilt – en dat wil Ateek, hij opent immers met Lucas 18 – dat is dit
ook een punt. Net zoals de positie van het joodse volk. Het volkenrecht zal het worst wezen, maar als je de Oude en Nieuwe Testament
serieus neemt, kun je niet anders zeggen dan dat God Abraham en Sara heeft uitverkoren en al diegenen die uit hen geboren zijn. Ik ben
geen partner in dat verbond en heb ook geen recht om aan de voorwaarden te sleutelen. Ateek ziet dat allemaal anders: het Oude Testament
is vervuld. Israël is bijzondere verbondspartner àf. Het Nieuwe Testament is feitelijk het vigerende woord van God.
Marcion
We zijn hiermee weer terug bij af. In het begin van de kerkgeschiedenis trad ene Marcion op. Hij verkondigde dat de God van het Oude
Testament geen plaats verdiende. Dat was een god van wraak en die kon niet dezelfde zijn als de Vader van Jezus Christus. Daarmee had
het Oude Testament afgedaan. Eén Bijbel, twee goden. Een gat tussen synagoge en kerk. Met alle gevolgen van dien. Probleem was en is
wel dat het Nieuwe Testament niet los staat van het Oude, maar vol staat met citaten. Niet zo vreemd natuurlijk: de Hebreeuwse Bijbel is
de Bijbel van Jezus. Marcion kon niet veel anders doen dan zijn eigen canon scheppen. Zonder God de Schepper…
De kerk heeft Marcion in 144 terecht geëxcommuniceerd. Dat is toch wat anders dan de reactie in het Woord Vooraf in ‘Roep om
verzoening’ van Arjan Plaisier: ‘Veel Nederlandse lezers die zijn opgegroeid met een theologie waarin Israël een levende gestalte
naast de kerk is, zullen daar grote problemen mee hebben.’
Dat klinkt als ‘Het is wel even wennen.’
1.  – Israelaktueel -
juli-augustus 2012 - www.christenenvoorisrael.nl
Naim Ateek in Roep om verzoening:
Landtheologie een gedrocht'
"Zowel christelijke zionisten uit het Westen als Joodse godsdienstige zionisten gebruiken Bijbelse taal voor de rechtvaardiging van
de Israëlische aanspraken op het gehele Palestijnse gebied en het tirannieke gedrag van de Israëlische regering jegens de Palestijnen.
Daarom is het van wezenlijk belang een dergelijke theologie van militarisme, overheersing en onrecht te bestempelen als een Bijbels
gedrocht en in plaats daarvan erop te wijzen dat de authentieke boodschap van de Bijbel gerechtigheid, genade en vrede
inhoudt."
Het zijn woorden van Naim Ateek, een Anglicaans geestelijke uit Jeruzalem die recent zijn nieuwste boek
'Roep om verzoening, Een Palestijnse christen over vrede en recht' in Nederland heeft gepresenteerd. Naim Ateek was ook de geestelijk
vader van het in 2009 aan de PKN aangeboden Kairos-document.
Recensie door Meindert Leerling
Het vlot leesbare boek bestaat uit drie delen. Eerst wordt iets over de opkomst van de in 1993 door Ateek opgestarte organisatie Sabeel
uiteengezet. Sabeel ('bron' of 'weg') is een relatief kleine organisatie van Palestijnse christenen, die onder meer beoogt de
godsdienstige argumenten van de (christen)zionisten inzake het recht op terugkeer van het Joodse volk te ontkrachten. Ateek: "Je
moet de Bijbel leren lezen als het verhaal van een liefhebbende, rechtvaardige, niemand uitsluitende God, in plaats van over één
afzonderlijk volk of afzonderlijke natie." Het gaat om insluiting en niet om uitsluiting. Deel 2 (het grootste deel van het boek)
gaat over de door Ateek ontwikkelde Palestijnse bevrijdingstheologie, met aan het slot zijn visie op de aanspraken op
Jeruzalem. In deel 3 ontvouwt Ateek zijn (vrij naïeve) droom over een leven in vrede van alle volken in het Midden-Oosten.
In een woord vooraf schrijft dr. Arjan Plaisier als scriba van de PKN dat Ateek het Nieuwe Testament beschouwt als de definitieve versie
van Gods Woord. De teksten uit het Oude Testament zijn in Christus vervuld. Voor Ateek is er geen ruimte voor een theologische betekenis
van het levende Jodendom van nu, zo concludeert Plaisier. Over Romeinen 11 lees je dan ook geen letter in het boek, en nauwelijks of
niets over het feit dat het ten diepste een religieus conflict betreft. Israël is de enige boosdoener in het geheel. Natuurlijk,
Palestijnen maken ook fouten en Ateek keurt zelfmoordaanslagen niet goed, maar probeert goed enig 'begrip' te kweken. Je zal maar zo'n
uitzichtloos bestaan hebben en al decennialang worden onderdrukt en vernederd. Israël zou keer op keer vredesvoorstellen van
Palestijnen hebben afgeslagen.
Nu kan Ateek niet worden verweten dat hij maar wat goedkope prietpraat debiteert. Hij onderbouwt zijn opvattingen echter vanuit een
totaal andere interpretatie van de Bijbel en roept op tot geweldloos verzet en boycot. Daarbij beroept hij zich op Jezus (pleegde
volgens Ateek geweldloos verzet tegen de Romeinen) en op het internationaal recht op grond waarvan de presentie van Israël in Judea en
Samaria als bezetting wordt gebrandmerkt. Hij schuwt boude uitspraken niet: "Als de zionistische interpretatie van het Oude
Testament juist zou zijn, zouden veel Palestijnse christenen niets met zo'n god te maken willen hebben!" De Israëlische regering
en breder de gehele zionistische beweging wordt verweten de Davidische weg van geweld en oorlog te bewandelen in tegenstelling tot Jezus
die geweldloosheid, vrede en gerechtigheid predikte. "De zachtmoedigen zullen het land beërven en niet de oorlogszuchtigen en de
landjespikkers", schrijft Ateek, die de gehele gang van zaken sinds 1948 beschouwt als een 'samenzwering om onschuldige mensen uit
hun land te verjagen en te vervangen door een ander volk'.
Er is veel meer over dit boek en de op zijn minst hoogst opmerkelijke en deels ook kinderlijke naïeve opvattingen van Ateek te zeggen,
dan in dit kort bestek mogelijk is. Graag verwijzen we naar een uitvoeriger analyse van het boek in de septembereditie van het
theologische magazine Israël en de Kerk ( www.christenenvoorisrael.nl/israelendekerk
).
|
