www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

2 RECENSIES

De weg van het wassende water
Op zoek naar de wortels van het baptisme
Henk Bakker
Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2008
ISBN 978 90 239 2289 6
318 blz.; € 24,90.
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl


In 2009 wordt het 400-jarig bestaan van de wereldwijde Baptist History and Heritage Society groots gevierd in Amsterdam.
In 1609 werd de eerste baptistengemeente in Amsterdam gesticht. Wie zich in het verleden van deze geloofstraditie verdiept, ontdekt dat baptisten met regelmaat zwaar werden vervolgd omdat zij zich niet wilden conformeren aan de opvatting van de overheid en de heersende kerk. Zo hielden zij zich aan de geloofsdoop.
Ook streefden zij naar vrijheid van overheidsbemoeienis en wilden zij zelfstandig voorgangers aanstellen. Ze liepen in hun tijd vooruit op zaken als geweldloosheid en vrijheid van geloof en godsdienst, kwesties die vandaag weer actueel zijn.
De weg van het wassende water geeft een veelkleurig en boeiend beeld van de ontstaansgeschiedenis van het baptisme en biedt nieuwe inzichten. Bovendien klinkt in deze geschiedenis een manier van kerk-zijn door die ons nog altijd kan inspireren.

Leerzame duik in de geschiedenis van het baptisme

Recensie door Jan Hoek

Dr. Henk Bakker, docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en het Baptistenseminarium te Barneveld, schreef een toegankelijk en leerzaam boek over de ontstaansgeschiedenis van het baptisme. De titel is goed gekozen en geeft tegelijkertijd iets van het hart van de baptistische overtuiging, alsook van de groei van deze beweging aan. Of met de eigen woorden van de auteur: „We volgen de weg van christenen die zich in het doopwater lieten 'afwassen' en als 'onaangepaste christenen' in geestelijke zin een opkomend getij beleefden".

Ook het tijdstip waarop dit boek verschijnt, is in de roos. In 1609 immers werd de eerste baptistengemeente in de geschiedenis gesticht, en wel in Amsterdam, en dus wordt - in het Calvijnjaar 2009! - het vierhonderdjarig jubileum van het baptisme in Nederland gevierd.

Na een beknopte schets van de politieke en geestelijke situatie in het zeventiende-eeuwse Holland en Engeland maken we kennis met John Smyth en Thomas Helwys, uitgeweken puriteinse vluchtelingen die in Nederland overtuigd raakten van de `geloofsdoop' en daarna de fundamenten voor het vroegste baptisme hebben gelegd. We lezen met ontroering over de standvastigheid van vele dopers die hun getuigenis met de marteldood hebben bevestigd. Tegelijkertijd raak je als lezer diep beschaamd over de vervolgingen die niet alleen vanuit de Rooms-Katholieke Kerk, maar helaas ook van lutherse en calvinistische zijde werden ondersteund. Wat hebben mensen die zichzelf noemden naar de Vredevorst Christus zijn hoge Naam te schande gemaakt door oprechte gelovigen op de gruwelijkste manieren te martelen en te doden.

Diep bedroefd
Het verhaal van Dirk Willems uit Asperen kun je nauwelijks met droge ogen lezen. Hij waagde zijn leven om zijn achtervolger te redden uit het ijskoude water maar werd vervolgens alsnog tot de brandstapel veroordeeld, welk vonnis op 16 mei 1569 is voltrokken.
Zijn misdaad was geen andere dan dat hij zelf op vijftienjarige leeftijd herdoopt was te Rotterdam en dat hij in zijn huis te Asperen herhaaldelijk mensen heeft laten herdopen.
Zijn lot werd in die tijd door vele medegelovigen gedeeld.

Nu kennen we wel zeggen dat het nu eenmaal andere tijden waren met andere zeden, maar wat moet de Heilige Geest diep bedroefd zijn geweest door dit extreem onchristelijke handelen ander aanroeping van Gods heilige Naam!

Bakker laat zien dat de dopers sterk uitgingen van het heilsrealisme. Christus is opgestaan - het oude is voorbij en het nieuwe is gekomen. Daardoor worden alle bestaande wereldlijke structuren sterk gerelativeerd. Het nieuwe leven neemt gestalte aan in de ware kerk die Christus in alles navolgt, ook wanneer dat lijden meebrengt van de zijde van de handhavers van de status quo. Het leven van de christen staat zeker in het teken van boetvaardigheid, maar het is tegelijkertijd een overwinningsleven waarin de vernieuwing door Christus zichtbaar wordt. In dit kader drukt de doop uit dat de zonde en onwetendheid 'overruled' zijn door de genade en grootheid van Christus.

Dialoog
Deze doperse accenten zijn voluit Bijbels verantwoord en gereformeerden dienen ze evenzeer te honoreren, al zullen zij meer aandacht vragen voor blijvende gebrokenheid en gebrekkigheid. Voor dopersen en gereformeerden komt het aan op het leven in de volgehouden spanning van het 'nu reeds' en het 'nog niet', simul justus acpeccator, rechtvaardig en heilig in Christus, tegelijkertijd onrein en onheilig in zichzelf.

Bakker eindigt zijn boek met een beschouwing over de actualiteit van het dopers-baptistisch geloof. Als kroonjuwelen noemt hij de gemeentevisie, de doopleer en het principe van vrijheid van geloof en geweten, met daaraan gepaard de plicht om van geweld af te zien. Op elk van deze punten zal de dialoog met de gereformeerde positie wederkerig verrijkend kunnen zijn. Ik stem de auteur dan ook van harte toe „dat er ook nu beter naar elkaar geluisterd moet worden, en dat dit luisteren moet beginnen met het kennisnemen van elkaars geschiedenis". Zijn boek is daartoe inderdaad een goede aanzet.

Doop als twistappel

Boekrecensie door Dr. H. J. Selderhuis

Het komende jaar, 2009, is niet alleen het jaar van Calvijn maar ook van het baptisme. Ongeveer 90 miljoen baptisten staan er dan bij stil dat in 1609 in Amsterdam de eerste baptistengemeente werd gesticht. Het verbaast dan ook niet dat Nederland, waar zo’n 17.000 baptisten wonen, het centrum is van deze vieringen.

Dat Calvijn en de baptisten meer met elkaar te maken hebben dan alleen dat zij elk een jubileum gaan vieren, blijkt uit ”De weg van het wassende water” van Henk Bakker, onder meer docent aan het Baptistenseminarie te Barneveld. Zoals de ondertitel van het boek aangeeft, gaat Bakker terug naar de wortels van het baptisme. Dat doet hij grondig en op een zeer toegankelijke wijze.

Het vastleggen van de geschiedenis van de baptisten was overigens ook wel nodig, want een boek als dat van Bakker bestond nog niet. Het voorziet dan eindelijk ook in deze leemte. Zo zal slechts bij weinig mensen bekend zijn dat het baptisme geen Amerikaanse uitvinding is, maar dat de eerste baptistengemeente op Nederlandse bodem ontstond.

Bakker gaat terug naar het begin van de gouden eeuw, naar het moment dat John Smyth en Thomas Helwyns in Amsterdam de eerste bapistengemeente stichtten. Deze twee voorgangers waren vanwege de politieke situatie in Engeland naar Nederland uitgeweken. Meteen wordt duidelijk dat ’Amsterdam’ weliswaar het officiële begin van het baptisme is, maar dat de wortels van het Nederlandse baptisme in de negentiende eeuw te zoeken zijn.

Twistpunt 
Bakker wijst op de diversiteit die er binnen het baptisme van het begin af aan was. Hij signaleert dat -net als onder gereformeerden- de doop bij baptisten tot twistpunt werd, met name over de vraag wat de doop voor de heiliging betekende en andersom. Daarna gaat Bakker terug in het verleden en geeft hij een helder overzicht van de geschiedenis van de wederdopers, met daarin een excurs over de grootdoop en een over Bergredechristendom. Een derde excurs -over geweldloosheid in de vroege kerk- vormt een apart hoofdstuk. Daarna komen de visie van Luther, Calvijn en de dopers over de verhouding kerk en staat aan de orde. Het vijfde hoofdstuk begint bij Menno Simons en geeft vervolgens een historisch overzicht van verschillende baptistische richtingen die in de zeventiende eeuw ontstonden......
Lees het hele artikel hier...