|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu 1 RECENSIE
Marcus Borg laat zien hoe resultaten van bijbelonderzoek ons de weg kunnen wijzen naar een vernieuwd of nieuw geloof, naar een leven van geestelijke uitdaging, barmhartigheid en gemeenschap. Borg maakt zorgvuldig onderscheid tussen Jezus als historische figuur, de evangelieteksten over hem, en hoe hij in de christelijke traditie is overgeleverd. Daarbij brengt hij de vele lagen in diens karakter tot leven: spiritueel mens, wijsheidsleraar, sociaal profeet en grondlegger van een beweging. Jezus treedt ons hier niet tegemoet als iemand uit een ver verleden of als een dorre intellectualistische gestalte, maar als een levende die zich ‘opnieuw, voor het eerst’ laat ontmoeten.
1. Friesch Dagblad - 9 juni 2009 - www.frieschdagblad.nl
Hij beschrijft Jezus in zes hoofdstukken als een mens met een ‘mystiek bewustzijn van de werkelijkheid van God’, als wijsheidsleraar, sociaal profeet en als ‘grondlegger van een beweging’. God is volgens Borg geen ,,bovennatuurlijk wezen daarginder’’, maar eerder zoiets als ,,het heilige mysterie dat rondom ons en in ons is’’. De auteur presenteert zich als een Bijbelgeleerde uit de Angelsaksische wereld, die lid is van het Jesus Seminar. Dat heeft in ons land bekendheid gekregen doordat regisseur Paul Verhoeven er jarenlang bij betrokken was en er vaak mee schermt als hij spreekt over zijn deskundigheid over Jezus. Voortdurend beroept Borg zich op de theologische wetenschap met zinswendingen als: ‘De meeste wetenschappers komen tot de conclusie dat de geboorteverhalen geen historische verslagen zijn’ of: ‘Afgaand op de oudste lagen in de evangelietraditie kunnen wij er niet achter komen of Jezus zichzelf zag als de Messias of als de Zoon van God’. De argeloze lezer krijgt de indruk dat bij serieuze theologen de onbetrouwbaarheid van de Bijbel boven iedere twijfel verheven is. Onzin Eerlijk gezegd vind ik dat Borg nogal wat onzin ten beste geeft. Het meest onthullend is de wijze waarop de ‘wetenschappers’ van het Jesus Seminar te werk gaan. Ik citeer: ‘Sinds de start in 1985, zijn we twee keer per jaar bij elkaar gekomen om te stemmen (!) over de historische betrouwbaarheid van uitspraken van Jezus’. ‘We stemmen over elke uitspraak door één van de vier gekleurde kralen in een stembus te doen. De verschillende kralen - rood, roze, grijs en zwart - staan voor een afnemend spectrum van historische waarschijnlijkheid’. Zo betekent zwart: ‘Ik ben er vrij zeker van dat Jezus dat niet heeft gezegd’. De werkwijze deed mij denken aan de anekdote over een jongelingsvereniging (GJV) waar men na een gesprek over het boek Jona door middel van stemming vaststelde of hij nu wel of niet door de grote vis was opgeslokt. Sinds wanneer vervangen serieuze theologen argumenten door knikkers? Even merkwaardig is, dat deze geleerden het - in hun ogen onbetrouwbare - evangelie van Johannes niet gebruiken als bron, terwijl ze voor hun ontwerp van de historische Jezus wel putten uit ‘de vroegste lagen van’ het (gnostische) evangelie van Thomas. Over vooringenomenheid gesproken! Om ‘het meest cruciale feit’ over Jezus te ontdekken, namelijk dat Hij een ‘een bemiddelaar van het heilige’ was, ging Borg te rade bij de niet-westerse godsdiensten. Jezus ondergaat ervaringen die vergelijkbaar met die van een indiaanse sjamaan (tovenaar-priester) en moet dus wel een ‘geestrijk mens’ zijn. Dat klinkt ook al niet erg overtuigend. Kenmerkend voor Borgs opvattingen is de volgende opmerking: ‘Tweedehands godsdienst is een manier van geloven, die stoelt op het aannemen van wat men van anderen heeft gehoord. Het gaat uit van de gedachte dat het christelijk leven bepaald wordt door geloof in wat de bijbel of de kerkleer zegt. Godsdienst uit de eerste hand daarentegen bestaat uit een relatie met datgene waarnaar de bijbel en de kerkleer verwijst - namelijk de werkelijkheid die wij God of de Geest van God noemen’. Inwijding De suggestie is, dat een geloof in het evangelie zoals dat in de Bijbel tot ons komt, al te simpel is: voor het ‘echte geloof’ is inwijding in een diepere kennis nodig. Van die gedachtegang is door de eeuwen heen aantrekkingskracht uitgegaan. Toch heeft de kerk zich er vanaf het begin tegen verzet. De apostel Johannes schrijft al aan de ‘eenvoudige’ gelovigen: ‘U echter bent gezalfd door de Heilige - de Heilige Geest - u allen hebt kennis’. Laat je niet in de war brengen door lieden die beweren, dat de boodschap die jullie vanaf het begin gehoord hebben, ontoereikend en te eenvoudig is! Juist door het aannemen daarvan hebben jullie de Heilige Geest en een relatie met God (kennis) ontvangen: ‘Wie de Zoon belijdt, heeft ook de Vader’. In boeken als die van Borg klinkt een verlangen door naar rechtstreekse kennis van God, buiten de openbaring en buiten Christus om. Ten diepste wil men niet weten van de breuk tussen God en mens door de zonde. De betekenis van Christus blijft dan ook beperkt tot die van wijsheidsleraar. Over de verzoening van de zonde door het offer van Christus merkt Borg op: ‘Het idee dat de enige zoon van God naar deze planeet kwam om zijn leven te offeren voor de zonden van de wereld, en dat God ons buiten dat gebeuren om niet zou kunnen vergeven, en dat we verlost worden door waarde te hechten aan dat verhaal, is eenvoudigweg ongeloofwaardig’. Deze vooronderstelling geeft meer helderheid over Borgs visie op Jezus dan de theologische wetenschap waar hij zich veelvuldig op beroept. |
