www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Calvijn - diverse recensies

1. Ellips - juli 2009 

Boekrecensie door Dr. Klaas van der Zwaag


Vijfhonderdste geboortejaar Calvijn uitbundig herdacht

De herdenking van Calvijns geboortejaar in boek, beeld en muziek. Nederland weet het inmiddels dat de Geneefse hervormer Johannes Calvijn (1509-1564) vijfhonderd jaar geleden werd geboren. Calvijn was theoloog, jurist, kerkreformator, humanist en bijbelverklaarder. Wat heeft Calvijn de huidige christenheid te zeggen? Een leestocht van dr. Van der Zwaag langs verschillende jubileumpublicaties met een knipoog naar de actualiteit.

Dr. Klaas van der Zwaag (1955) studeerde filosofie en theologie aan de VU Amsterdam; promotie 1999. Hij is kerkredacteur bij het Reformatorisch Dagblad en medewerker van diverse (kerk)historische en theologische bladen.

Wie een eerste introductie tot het leven en werk van Calvijn wil hebben, kan uitstekend terecht bij de biografie van prof. dr. Herman Selderhuis, Calvijn, een mens (Kok, Kampen, 336 blz.; € 24,90, inmiddels 3e druk). Wie wil weten hoe Calvijn het voor elkaar heeft gekregen om van het chaotische en politiek labiele Genève een stad te maken die rust en bloei kende, komt uit bij een preek en catechisatieboekjes, stelt Selderhuis, kerkhistoricus in Apeldoorn. 'Nauwelijks is in te schatten hoeveel invloed er uitging van de dagelijkse uitleg van de Bijbel en van het jarenlange Bijbelse onderwijs dat de jeugd in Calvijns Genève kreeg' (270). Er ontstond een gereformeerde levensstijl als gevolg van preek, catechisatie, schoolonderwijs en huisbezoek met als stimulerend middel de kerkelijke tucht.
Selderhuis haalt misverstanden uit de wereld, zoals Calvijn als dictator in Genève. 'Calvijn was zeker niet de baas in Genève en had politiek zelfs niets te vertellen' (164). Hij was niet een zwartkijker, want God had de wereld geschapen met geen ander doel dan dat de mens er gelukkig zou worden. Hij was realist genoeg als hij naar zijn eigen gemeente keek. Hij zag er tal van hypocrieten, dat wil zeggen mensen die de naam Christus wel beleden maar slechts met hun mond. Selderhuis: 'Volgens Calvijn was het in feite zo simpel als maar mogelijk was. Wie weet hoe heilig en genadig God is, zal alles doen en laten om Hem te dienen en te eren. Wie Zijn toorn kent, vermijdt de zonde. Wie Zijn liefde kent, wijdt zich compleet aan Hem' (209).
Selderhuis schetst Calvijn als een ongelooflijk hard werker, die zich als een middel in Gods hand wist als zijn grote Zender. Calvijn vereenzelvigde zijn werk en zaak met het evangelie, vandaar ook zijn felheid jegens tegenstanders. Hij voerde in feite een literaire oorlog tegen Rome en andere dwalenden, aldus Selderhuis. Inderdaad verbluffend als we zien dat de literaire productie van Calvijn 59 delen beslaat in het Corpus Reformatorum, met in totaal zo'n 22.000 pagina's. Selderhuis schetst Calvijn als mens, die volgens hem het beste gekend kan worden uit zijn brieven, reden waarom Selderhuis met name deze bron aanboort.


Een boek van een ander kaliber is het Calvijn Handboek, onder redactie van dezelfde prof. Selderhuis (Kok, Kampen; 653 blz.; € 89). Het is het gezamenlijke resultaat van bijna zestig Calvijnspecialisten uit de hele wereld. Aan de orde komen de historische en theologische verbanden waarin Calvijn een plaats had, theologische thema's uit zijn werk (Heilige Schrift, verzoening, schepping, mensleer, genade en verkiezing, enz.), de verschillende literaire genres die Calvijn beoefende en de doorwerking en receptie van zijn gedachtegoed. Het boek geeft een overzicht van alles wat er op het gebied van Calvijnonderzoek in de wereld gedaan wordt, zoals de verschillende uitgavenende Calvijninstituten.


Vergelijkbaar is het kijk- en leesboek Johannes Calvijn: zijn leven, zijn werk, onder redactie van prof. dr. W. Balke, drs. J.C. Klok en prof. dr. W. van 't Spijker (Kok, Kampen; 415 blz.; € 45). Ook dit werk is een heus compendium. Het leven en werk van Calvijn wordt er zeer toegankelijk in uiteengezet en verlucht met vele illustraties. Het vele beeldmateriaal gaat niet ten koste van de inhoud, want er is inhoudelijk volop aandacht voor de theologische lijnen van Calvijns werk. Zo'n dertig Calvijnkenners uit verschillende landen belichten allerlei thema's, zoals gebed, catechismus, sacramenten, hermeneutiek en exegese, slavernij (die Calvijn veroordeelde), en Calvijn als satiricus en als diplomaat.


Amerika

Die invloed van Calvijn is momenteel vooral aanwezig in Amerika, waar het calvinisme een bijzondere opleving doormaakt. Het boekje van Collin Hansen, Young, Restless, Reformed (Crossway Books, Wheaton, USA; 160 blz.; $ 14,99) laat zien hoe springlevend het calvinisme is onder jongeren, vooral dankzijde invloed van John Piper, baptistenpredikant in Minneapolis. Zijn besteller Desiring God schetst een God die soeverein en almachtig is en in Christus een betrouwbare Redder van verloren zondaren. Hansen, journalist van het Amerikaanse tijdschrift Christianity Today, trok twee jaar lang door de Verenigde Staten om de 'nieuwe calvinisten' te ontmoeten. Het zijn christenen die een vermenselijkt of ver-psychologiseerd evangelie naar Amerikaanse snit beu zijn en verlangen naar stevige bijbelse, in dit geval calvinistische kost. De voornaamste woordvoerders van de nieuwe calvinisten zijn te vinden in baptistenkerken en charismatische gemeenten. Zij onderschrijven de five points of Calvinism: de totale verdorvenheid van de mens, onvoorwaardelijke verkiezing, beperkte verzoening, onwederstandelijke genade en volharding der heiligen, maar niet de bredere gereformeerde traditie van verbondstheologie en kinderdoop.


Dr. Joel Beeke, hoogleraar aan het Puritan Reformel Theological Seminary in Grand Rapids (VS), maakte zich verdienstelijk met het boek Living for God's Glory: An Introduction to Calvinism (Reformation Trust Publishing, Orlanda, USA; 414 blz.; $ 24). Beeke en andere auteurs beschrijven het calvinisme breed, als leer en filosofie, als spirituele waarheid (de 'bevindelijke'Calvijn), de relevantie van Calvijn voor de kerk en de praktijk van het christelijke leven. Bijzonder waardevol is hun beschrijving van TULIP. Critici zeggen dat TULIP een harde en wrede theologie behelst, maar Beeke beschouwt het calvinisme als 'de meest liefelijke' theologie, omdat het een theologie van genade is. Hij wijst erop dat verkiezing in de optiek van Calvijn juist vreugde, zekerheid en een impuls voor zending en evangelisatie biedt. Kenmerkend voor het calvinisme is verder dat het een prediking voorstaat waarin ruimte is voor het toepassende werk van de Geest, die de genade in de mens tot stand brengt.


In de reeks The Calvin 500 Series verscheen bij dezelfde uitgeverij Theological Guide to Calvin's Instituten, onder redactie van David W. Hall en Peter A. Lillback (506 blz.; $ 35). Het zijn artikelen van hoog niveau over de thema's die in de Institutie aan de orde komen, zoals natuurlijke godskennis, verkiezing en predestinatie, schepping en voorzienigheid, het verbond, het christelijk leven, de zekerheid van het geloof, de rechtvaardiging, kerk en staat en de leer van de laatste dingen. Het boeiende van deze bundel is dat hij ook ingaat op allerlei theologische discussies na Calvijn over deze onderwerpen.


Gelijkwaardig aan dit boek is van dezelfde uitgever ook John Calvin: A Heart For Devotion, Doctrine & Doxology, red.: Burk Parsons (257 blz.; $ 19). Parsons drukt met de titel een drieërlei kenmerk van het calvinisme uit: de toewijding van het hart, van de geest (het denken) en van het gehele leven aan God. De bekering die Calvijn doormaakte (toen hij van katholiek protestant werd), is niet uit te drukken met de moderne zegswijze 'Jezus toelaten in je hart', zegt de schrijver, maar het betreft hier een radicale ingreep van Gods genade, waardoor de zondaar 'in Christus overgezet wordt'. De wedergeboorte wordt bij Calvijn echter niet eng beschouwd, maar omvat het gehele leven. Calvijn laat geen ruimte voor een middenweg: of wij volgen Christus vurig en toegewijd, of we wijzen Hem krachtig af door ons gedrag en levensstijl, schrijft Jerry Bridgen.


Dat Calvijn in Amerika nog steeds actueel is, toont David W. Hall in zijn boekje The Legacy of John Calvin: His Influence on the Modern World (Reformation Trust Publishing; 112 blz.; $ 12,90). Calvijn heeft invloed uitgeoefend op het ontstaan van een religieus gestempeld republicanisme, waanvrijheid, democratie, scheiding der machten, evenwicht van checks and balanten een plaats hebben. Calvijn doorbrak met zijn gedachte van de roeping van het dagelijkse leven het dualisme van 'heilig' en 'seculier'.


Het boek van de Amerikaanse predikant Steven Lawson, bestuurslid van Reformel Theological Seminary in Orlando (VS), getiteld The Expository Genius of John Galvin, is vertaald onder de titel Calvijn als prediker (Kok, Kampen; 156 blz.; €17,50).


Negatieve beelden

Door de geschiedenis heen zijn heel wat negatieve Calvijnbeelden ontstaan, zoals Calvijn als intolerante ketterjager, 'uitvinder' van de predestinatie, verpesten van de levensvreugde. Terecht merkt Selderhuis in zijn Calvijn Handboek op dat een eventueel tegenwicht tegen het negatieve beeld uitbleef, omdat het binnen het gereformeerd protestantisme nooit tot een soort van heiligenverering rond Calvijn gekomen is. Pas het nader onderzoek van de archieven te Genève en vooral van Calvijns correspondentie hielpen het bestaande beeld bij te stellen en tonen Calvijn als een hartelijk mens, die niet alleen zelf hoogst gevoelig was, maar ook zorgvuldig met de gevoelens van anderen probeerde om te gaan.
Calvijn is geen idool geworden, wel een ideaal, en zo heeft hij binnen het gereformeerde protestantisme in feite de positie van doctor ecclesiae verworven, aldus Selderhuis. Pas in de laatste decennia is zowel een eenzijdig negatief als positief beeld bijgesteld. Het heeft eeuwen geduurd, zo stelt Selderhuis, voordat tegenstanders ophielden slechts slecht en medestanders slechts goed van hem te spreken. Het Calvijnbeeld is langzamerhand positiever geworden en er is meer oog gekomen voor de kritiek die Calvijn op zichzelf had. 'Er is meer vlees en bloed, meer hart en ziel in deze man dan zijn standbeeld in de muur van Genève doet vermoeden.'


Hoe Calvijns tijdgenoten tegen de hervormer aankeken, doet de Calvijnspecialist prof. Irena Backus uit Genève uit de doeken in haar boek Life Writing in Reformation Europe: Lives of Reformers by Friends, Disciples and Foes (Ashgate Publishing Limited, Aldershot, England; 259 blz.; f 49,50). Terwijl in de Middeleeuwen hagiografie uitbundig beoefend werd, verschenen van de hervormers levensbeschrijvingen die een genuanceerder beeld gaven, al is het soms nog met hagiografische trekken. Dat gold met name Luther, die gezien werd als een profeet direct geïnspireerd door de Heilige Geest. De levensbeschrijvingen van Calvijn waren meer gericht op de bemiddeling van Calvijns boodschap voor geloofsgenoten, aldus Backus. Parallel aan de beschrijving van de levens van Luther en Calvijn verschenen ook boeken tegen hen, met name uit rooms-katholieke hoek, waarin Luther en Calvijn als samenhoopsel van alle mogelijke ketterijen getypeerd werden, mensen die onder verschrikkelijke omstandigheden zijn gestorven. Deze extremen zijn nu gelukkig verleden tijd.


We stippen de rest van de Calvijnoogst aan. Voor wie grondige werken te veel is, kan een eerste kennismaking met de hervormer opdoen uit de Calvijndagboeken. Uitgever Kok gaf er twee van uit. Het ene boek, 365 dagen met Calvijn (384 blz.; prijs € 24,90), is een vertaling van een Engelstalig Calvijndagboek van dr. Joel Beeke (365 Days with Calvin), voorzien van een dagelijkse toepassing.


Het andere boekje) bevat 365 spreuken onder de titel Met Calvijn het jaar door (144 blz.; € 9,90). Ook een handzame uitgave is een selectie uit Calvijns Gebeden (Kok, Kampen; 80 blz.; prijs £ 12,50).


Calvijn als commentator van de Schrift heeft veel invloed gehad. Zijn Psalmencommentaar is erg bekend. Calvijn was bijzonder verknocht aan dit bijbelboek. Er is geen ander boek in de Bijbel dat ons volmaakter onderwijst in de rechte lofprijzing van God en de beoefening van ware vroomheid, schrijft hij. Een mooi gebaar van uitgever Kok om de beide dikke delen opnieuw fotografisch te herdrukken als Verklaring van de Psalmen (1906 blz.; € 79,90). Het is een diepgeestelijke uitleg van het Psalmenboek, waarin werkelijk het hart van de gelovige klopt.


Onder redactie van dr. W. de Greef en dr. M. van Campers verscheen het boek Calvijn na 500 jaar: Een lees- en gespreksboek (Boekencentrum, Zoetermeer; 256 blz.; € 21,50). Verschillende Calvijnkenners behandelen in deze uitgave de betekenis van Calvijn voor het protestantisme in Nederland. Zo komt aan de orde hoe Calvijn dacht over de Bijbel, God, de Heilige Geest, de kerk (en kerkscheuring!), de maatschappij, avondmaal en doop, de Joden, enzovoorts. Om het gesprek over de betekenis van Calvijn te stimuleren zijn gespreksvragen opgenomen. Het zijn doorwrochte, maar ook toegankelijk geschreven verhalen.


Dat geldt ook voor het boek ‘Calvijn spreekt: De actualiteit van een hervormer na 500 jaar’, onder redactie van dr. J. Hoek (Groen, Heerenveen, 223 blz.; prijs £ 12,50). De inhoud is de neerslag van lezingen die gehouden zijn tijdens studieavonden georganiseerd door de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond in samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede. Aan de orde komen Calvijns visie op zonde en genade, het verbond, de wet van God, de kerk, het gebed, de cultuurende jeugd. De thema's zijn vergezeld van teksten van Calvijn zelf.


Een wat prikkelend boek verscheen onder redactie van R. Reeling Brouwer e.a., Het calvinistisch ongemak: Calvijn als erflater en provocator van het Nederlandse protestantisme (Kok, Kampen, 288 blz.; prijs € 24,90). Medewerkers binnen en buiten de Protestantse Theologische Universiteit bespreken een aantal thema's, zoals J. Hoek over Calvijns pleidooi om elke zondag avondmaal te houden, H. de Leede over de overdenking van het toekomstige leven bij Calvijn, L.J. Koffeman over de O(ecumene)-factor bij Calvijn, en de nieuwe VU-hoogleraar E.A. de Boer over de ‘ongemakkelijke' verkiezingsleer bij Calvijn. Het gaat bij de (dubbele) predestinatie-leer niet om een uitvinding van Calvijn, maar om een trek van de theologie van Augustinus, zegt hij. 'Bij alle variatie bij de reformatoren in de 16-de eeuw (op het punt van de grond van de verwerping) is een grote mate van eenstemmigheid: het is God die de uitgang van de mens bepaalt, of men ten leven of ten dode is opgeschreven: De Boer wijst op het 'ervaringsstartpunt' van Calvijn bij de predestinatieleer: 'Er zijn nu eenmaal mensen die van God houden en mensen die hun eigen leven leiden. Dat krijgt nooit de consequentie dat wij wel weten wie wel of niet bij God hoort, want "de Here kent de zijnen”`.


Nationale Calvijnweek

In de Nationale Calvijnweek, die in januari van dit jaar aan de Vrije Universiteit van start ging, publiceerde VU-onderzoekster dr. Mirjam van Veen haar boek Een nieuwe tijd, een nieuwe kerk: De opkomst van het ‘calvinisme' in de Lage Landen (Boekencentrum, Zoetermeer; 176 blz.; € 18,50). Zij beschrijft daarin de godsdienstgeschiedenis van de zestiende eeuw in de Nederlanden en laat zien dat Calvijns gereformeerde beweging hier zowel de vrucht als de aanjager van de nieuwe tijd was.


'Lichtere' kost is het boekje van Mirjam van Veen, Koppig profeet en werelds geleerde: Een boekje open over Johannes Calvijn (Boekencentrum; 76 blz.; € 8,90), gepresenteerd als 'gelukkig ook een boek over Calvijn voor gewone mensen'.


Die laatste categorie is waarschijnlijk ook te vinden bij theaterbezoekers. In opdracht van de Protestantse Kerk in Nederland schreven theoloog en theatermaker Ferdinand Borger en journalist Kees Posthumus een drama over Calvijn, getiteld 'Calvijn op bezoek'. In hun boekje Voorvechter en vreemdeling (Boekencentrum, Zoetermeer; 48 blz.; € 5) beschrijven zij zeven momenten in het leven van Calvijn.


Niet alleen de boekenwereld ontdekte Calvijn, maar ook tijdschriften zijn er volop mee bezig. Er verscheen zelfs een heuse Calvijnglossy, getiteld CALVIJN! (Boekencentrum, Zoetermeer; 80 blz.; € 5,95), waarvan de eerste 10.000 exemplaren binnen één dag uitverkocht waren.


Het orthodox-gereformeerde blad Radix (2008, nr. 4) publiceerde een themanummer over 'Calvijn en het calvinisme', waarin Gerrit Schutte poneert dat het calvinistisch taaleigen de snaar der Nederlandse volksziel nooit heeft geraakt, maar vooral een negentiende-eeuwse uitvinding is geweest (dankzij Kuyper). De christelijke econoom Johan Graafland wijst op de actualiteit van Calvijn in de kredietcrisis. Anders dan Luther koesterde Calvijn geen argwaan jegens de kapitalistische ondernemingsgeest en erkende hij de noodzaak van kapitaal, krediet en handel op grote schaal. In tegenstelling tot de Middeleeuwen was hij geen voorstander van het renteverbod. Maar tegenover het overconsumptisme en het overdadig lenen door armen (oorzaken van de huidige kredietcrisis), de ontaarde bonuscultuur en graafpraktijken van bankiers, is Calvijn actueel vanwege zijn bijbelse principes van verantwoorde consumptie, soberheid en gebruik van de rijkdom voor de naaste. 


Ook Transparant, orgaan van de Vereniging van Christen-Historici, bracht in maart een themanummer uit met onder meer aandacht voor Calvijn en de natuurwetenschappen, het calvinisme in Nederland, het neocalvinisme, de economieende burgerlijke overheid. Het laat de brede invloed van Calvijn zien op mens, kerk en samenleving.


Calvijn in beeld en muziek

Het kan niet anders of Calvijn wordt ook in dvd en muziek onder ogen gebracht. Een bijzondere uitgave Calvijn en de Nederlanden (instituut voor Reformatieonderzoek, Apeldoorn, 288 blz.; prijs € 29,50) verscheen onder redactie van Karla Apperloo-Boersma en Herman Selderhuis. Daarin wordt de invloed van Calvijn op de Nederlanden uitvoerig uit de doeken gedaan, maar worden ook diverse onbekendere thema's aangesneden, zoals Calvijn en zijn verhouding tot de jeugd, de muziek, de beeldende kunst, huwelijk en seksualiteit. De cd Calvijn in de gouden eeuw, die in het boek is opgenomen, bevat een keur van calvinistische liederen uit de Gouden Eeuw, uitgevoerd door het ensemble Cameraza Trajectina. De combinatie van rijk geïllustreerde en veelzijdige bundel gecombineerd met bijna tachtig minuten luistergenot maakt de aanschaffing van deze bundel zeker waard.


Het Instituut voor Reformatieonderzoek en de Christelijke Hogeschool Ede presenteerden de dvd Hoe Calvijn ben jij? (prijs € 24,90). Diverse aspecten van het leven, werk en invloed van Calvijn komen in beeld. Er worden bekende Nederlanders en Calvijnkenners geïnterviewd, onder wie de bekende priester Antoine Bodar, Arie Slob (Christenunie), Angelique Koorndijk (Idols 3) en ds. C.G. Geluk. De dvd bestaat uit acht hoofdstukken verdeeld in 34 documentairefragmenten, meestal erg speels en eigentijds bij de ontvanger gebracht.


Een andere Calvijn-dvd treffen we aan in het boek Van Noyon tot Genève (De Banier, Apeldoorn, 203 blz.; prijs € 28,90), een fotoreportage van SjaakVerboom en Wim Eradus van de tien belangrijkste plaatsen waar Calvijn woonde en werkte. De dvd 'Genève, de stad van Calvijn' bevat een wandeling door het oude Genève, waarbij dr. M.A. van den Berg een toelichting geeft op het leven en werk van de reformator.


Actualiteit

De waarde van Calvijn is dat hij iemand is geweest die ernst maakte met zijn overtuiging dat God in alles de eer dient te ontvangen. Niet alleen in het persoonlijke leven, maar ook in gezin, huwelijk, kerk, onderwijs, samenleving en wetenschap. We herkennen hierin iets van Kuypers adagium dat er geen duimbreed in het leven is waarvan Christus niet zegt: dat is Mijn. Calvijn is een figuur die op het keerpunt van de Middeleeuwen naar de Nieuwe Tijd stond en onmiskenbaar een bijdrage heeft geleverd aan de politieke, kerkelijke en maatschappelijke veranderingen in de westerse wereld.

Wat de huidige discussie tussen reformatorischen en evangelischen betreft, leren we van Calvijn dat hij geprobeerd heeft verkiezing en verantwoordelijkheid, genade en vrijheid, schepping en verlossing, op een evenwichtige wijze te verbinden in tegenstelling tot latere richtingen van (hyper)calvinisme en arminianisme. Calvijn was geen zwartgallige pessimist, maar sprak de bijbelse gegevens van de zondige aard van de mens na, zo benadrukken verschillende Calvijnpublicaties. Geloof is een geschenk van de Geest, maar tegelijk ook iets dat wij actief ondernemen, aldus I. John Hesselink in het Calvijn Handboek. En de leer van de verkiezing was vooral gericht op de zekerheid van het geloof, aldus Wilhelm H. Neuser in deze bundel.


Je mag Calvijn niet verwijten dat hij verantwoordelijk is voor een eenzijdig Godsbeeld dat mensen tot wanhoop heeft gedreven, vindt Selderhuis. Dat geldt zeker het befaamde leerstuk van de verkiezing. Velen hebben er wat dit punt betreft een potje van gemaakt, zegt Selderhuis, zodat het kerkvolk tot 'geestelijke radeloosheid' is gebracht. 'Er zijn in de gereformeerde traditie nogal wat geestelijke slachtoffers gevallen als gevolg van een gepreekt godsbeeld dat — om met Calvijn te spreken — meer rooms dan bijbels was' (Calvijn Handboek, p. 81).


Dat neemt niet weg dat er altijd moeilijke vragen blijven aangaande de stelling dat God ook mensen actief verwerpt. De bundel Verbum Dei mangit in aeternum: Luther en Calvijn in hun Schriftverstaan (Kok, Kampen; 185 blz.; € 17,50) bevat een controverse tussen Calvijn en de lutheraan J. Westphal. Deze laatste stelde dat Calvijn de effectiviteit van de doop afhankelijk maakte van de eeuwige voorbestemming van God. VU-hoogleraar Wim Janse stelt in de bundel de intrigerende vraag: 'Kon Calvijn wel tegelijk én de vrijheid van de verkiezing én de betrouwbaarheid van de belofte en van de kinderdoop als teken van de genadige verkiezing handhaven?' Volgens Janse introduceert Calvijn een spanning tussen de vrijheid van de verkiezing en de zekerheid van de verbondsbelofte, die tot op de dag van vandaag in verschillende reformatorische kerken actueel is. 


Dus toch een pessimist die negatief stond tegenover de mens en de schepping? Michael S. Horton stelt in Theologkal Guide to Calvin's lnstitutes dat het uitgangspunt van Calvijn niet de zwartste werkelijkheid van de zonde is als een soort fatum, maar de waardigheid en humaniteit zoals God die oorspronkelijk bedoeld heeft. Het beeld van God wordt in de mens onderdrukt omdat het nog steeds aanwezig is, aldus Horton. In de zondeval verloor de mens niets van zijn geschapen natuur. Het is door eigen afval dat de mens zichzelf kiest in plaats van God. De zonde is juist hierop gericht om het beeld van God te vervormen en ten onder te houden. 


Wordt het nog wat met het debat tussen reformatorischen en evangelischen? Calvijn had te maken met deze laatste groep in de vorm van de dopersen of doopsgezinden, hen die de volwassendoop praktiseerden en een radicale hervorming van kerk en samenleving beoogden. Calvijns pleidooi voor handhaving van de kerkelijke tucht paste volgens Selderhuis naadloos bij de doperse eis van een christelijke levenstijl. Het goede van deze evangelischen 'avant la lettre' was in het gereformeerde doen en denken te vinden, zo formuleert Selderhuis het standpunt van Calvijn. 'Kruis Maarten Luther met Menno Simons (voorman van de Nederlandse doopsgezinden, vdZ) en Calvijn komt eruit’. ‘Calvijn is theoloog van de Heilige Geest, uitstekend kenner van de Bijbel en daarbij een redenaar van jewelste, de perfecte combinatie om heel wat dopers weer binnen te halen' (p. 98).


Er is veel misverstand tussen evangelischen en reformatorischen (calvinisten), zoals 0uweneels recente boek over de verkiezing (Het plan van God, Medema, Vaassen) laat zien.
Evangelischen hebben een verkeerd beeld van de calvinistische gedachte van de soevereiniteit van God en de eeuwige verkiezing, huidige calvinisten schrijven evangelischen vaak te snel af als arminianen, oftewel aanhangers van de vrije wil en de algemene verzoening. Kennismaking van Calvijn kan ons de ogen openen hoe 'evangelisch' Calvijn eigenlijk wel niet was, namelijk als radicale getuige van het evangelie van Jezus Christus. Maar dan niet een verkondiger van 'goedkope genade' (Bonhoeffer), maar van een verzoening die des te heerlijker oplicht als we die bezien vanuit het donkere perspectief van de mens der zonde. Genade blijft tenslotte onverdiende genade.