www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Spelen met heilig vuur
Waarom de theologie haar claim op de waarheid moet opgeven
Ruard Ganzevoort
Uitgeverij Ten Have 2013
64 pag., € 6,95
ISBN 9789025903251
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

De meeste mensen, ook kerkgangers, hebben zich allang aan het gezag van kerk en christendom onttrokken. Behalve aan religieuze tradities ontlenen zij betekenis aan films, soaps en popmuziek. Aan high culture zoals de film 'Breaking the Waves' van Lars von Trier, maar vooral aan uitingen van low culture zoals 'Zij gelooft in mij' en 'Droomland'.
Mensen hebben geen behoefte meer aan godgeleerden die de waarheid in pacht hebben, maar aan theologen die oude en nieuwe spirituele bronnen kunnen duiden. Zij moeten buiten de veilige kaders van kerken en religieuze tradities durven stappen. Anders verdwijnt de theologie naar de marge van de samenleving.
Pamflet Nacht van de Theologie 2013

Ruard Ganzevoort (1956) is hoogleraar Praktische Theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Eerste Kamerlid voor Groenlinks. Hij publiceerde onder meer boeken over pastorale en maatschappelijke thema's.
 

1. - september 2013 - www.christenenvoorisrael.nl/israel-en-de-kerk

Spelen met heilig vuur

Recensie door G.A. van der Spek-Begemann

Dit boekje is geschreven als pamflet voor de "nacht van de theologie", 21 juni 2013

Dat de theologie haar claim op de waarheid moet opgeven is maar goed ook: theologie heeft nooit de waarheid in pacht; voor zover zij die claimt, of ooit claimde, is zij arrogant, en verheft zij zich, zelf puur mensenwerk, tot openbaringsniveau.

Niet dat Ganzevoort van de theologie afstapt. Nee, de theologie zou voor de auteur een andere, moderne jas aan moeten trekken en wordt door hem in het publieke domein eigenlijk een messiasmantel omgehangen - die op zijn beurt m.i. getuigt van een nogal stevige arrogantie: de gidsrol in de samenleving is voor de theoloog... Scherp gezegd: de theoloog vervangt de messias van de Bijbel en al zijn (andere) volgelingen.

Nergens komt in het boekje het besef boven dat de theologie slechts leven kan bij de gratie van de Bijbel. Dat maakt de geclaimde gidsrol meteen dubieus, want Ganzevoort ontleent het gidsgezag aan zichzelf. Hij geeft daarbij niet één reden waarom we op zijn kompas de goede koers zouden kunnen houden of vinden. Zo'n reden is er dan ook niet.

Theologen kunnen zijns inziens niets zinnigs zeggen over God. De gelovige kan wel verlangen naar God, maar dat geloof noemt hij arbitrair en individueel bevooroordeeld.
Hij wijst een serieuze inbreng van een dergelijk geloof in de theologie radicaal af, maar dat werkt in zijn betoog meteen als een boemerang: dat God er niet zou zijn is namelijk niets anders dan: individueel bevooroordeelde religie van de publieke theoloog, zoals hij zichzelf noemt. Intussen is niettemin de inbreng daarvan in deze 'publieke theologie' wel degelijk serieus te nemen, zoals wij hier van plan zijn te doen.

In zijn zo genoemde publieke theologie lopen alle religies door elkaar en de publieke theoloog "heeft geleerd deze ingewikkelde heilige taal te spreken en te begrijpen" (p.17) waarmee hij kan tolken tussen mensen. Het enige houvast voor mensen is z.i.: geloof, hoop en liefde.
Geloof waarin? Hoop waarop? Liefde voor wie of voor wat?
Het schijnt er allemaal niet toe te doen. Maar maakt dat niet uit?

Wat in het verhaal pijnlijk ontbreekt is de geschiedenis. De maatschappij hangt in deze 'publieke theologie' eenvoudig in de lucht en heeft geen ankers. Niet in de Bijbel, niet in het bijbelse geloof en evenmin in de geschiedenis. Het lijkt mij dat wie zich in deze ballon laat rondvaren wel eens onbarmhartig op de harde grond terecht kan komen, om gebroken in het ziekenhuis te belanden of met de brokken te blijven zitten. Onze maatschappij is echter geboren uit de vorige en die ook weer uit de vorige, enz. en onze maatschappij slaat een bepaalde richting in. Ganzevoort en geestverwanten kijken niet verder dan de maatschappelijke neus van hier-en-nu lang is, en zo wordt hun theologie kort-zichtig. Van haar is geen uitzicht te verwachten. De geschiedenis der volken is politiek elke dag
alomtegenwoordig in de maatschappij (kranten en andere media), terwijl de maatschappij zelf is opgenomen in de geschiedenis.

Je kunt 'geloof, hoop en liefde' niet los verkrijgen, niet los van het verleden en niet los van de toekomst – niet los van de geschiedenis, waar de Bijbel het over heeft.
Wie Bijbelteksten losknipt maakt ze meteen zweverig.

Nee, inderdaad, de theologie heeft de waarheid niet in pacht, maar geloof en hoop en liefde dienen te worden ingevuld. De bijbelse context van geloof en hoop en liefde geeft die invulling. Alleen daar vinden we de rijke inhoud van wat anders loze begrippen blijven, vage algemeenheden die de hongerigen niet kunnen voeden en de dorst niet lessen - omdat de inhoud ontbreekt. Het gaat in de Bijbel om geloof in gegeven beloften, en dus om hoop op de in het vooruitzicht gestelde toekomst van Israël en de andere volken, onder de koning der Joden, en om liefde tot de Ene God en de naaste - die slechts antwoord is op Gods liefde voor ons.

Alleen met deze invulling worden geloof en hoop en liefde concreet houvast.
Het gaat volgens de auteur om het vinden van een religieus verhaal – "zodat de mensen kunnen spelen met heilig vuur". "Daarvoor hebben zij de waarheid niet nodig.”

Dit theologisch spelletje van Ganzevoort lijkt me levensgevaarlijk zelfbedrog.