www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Van kansel naar barak
Gevangen Nederlandse predikanten en de cultuur van herinnering
George Harinck en Gert van Klinken (red.)
uitg. Meinema, Zoetermeer, 2011
ISBN 9789021143125
208 blz.; € 18,90
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

In de Tweede Wereldoorlog was de kerk een van de weinige plaatsten waar Nederlanders vrijelijk konden samenkomen en, veelal indirect, uiting konden geven aan hun gevoelens van onderdrukking en verzet.
Hoewel voor de predikant behoedzaamheid geboden was, kon niet worden voorkomen dat relatief veel voorgangers in Nederland en Nederlands-Indie werden opgepakt en kortere of langere tijd werden vastgezet. Een aantal van hen liet ook het leven. 
Deze bundel stelt die tamelijk onbekende maar vrij grote groep getroffenen centraal, aan wie de herinnering sterk gekleurd is door het label 'verzet'. Wat was het Duitse beleid ten aanzien van hen, wat was hun rol in de kampen en hoe worden zij herinnerd? Moeten wij hen zien als martelaren? En aan de andere kant: hoe verging het na de bevrijding een foute predikant ine en NSB-Kamp?

1. Reformatorisch Dagblad - 17 januari 2012 - www.rd.nl 

Nederlandse predikanten in Duitse concentratiekampen

Boekrecensie door dr. ir. J. van der Graaf

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten veel Nederlandse predikanten vast in Duitse kampen en gevangenissen. Zij staan centraal in de bundel ”Van kansel naar barak. Gevangen Nederlandse predikanten en de cultuur van herinnering”.

Op 1 september 1941 werd in Kamp Amersfoort de eerste predikant binnengebracht, op 6 maart 1945 de laatste. De helft (38 van alle predikanten aldaar) was hervormd, 33 predikanten kwamen uit een gereformeerd kerkverband, van wie 31 uit de Gereformeerde Kerken. En verder waren er een lutheraan, een doopsgezinde en een baptist.

Het ontging de Duitsers niet, schreef later ds. J. Overduin, dat de Gereformeerde Kerken in het verzet oververtegenwoordigd waren. „O weer een van die vervloekte kerk van Colijn”, reageerden zij, als bij een eerste verhoor een predikant zich tot die kerken bekende. Zij hadden zich meestal vrijmoedig tegen de bezetter uitgesproken, hoewel de kerk op zich nog een plaats was waar dat meer dan op andere plekken kon.

Even opvallend is overigens dat er uit wat heet bevindelijk gereformeerde hoek nauwelijks namen voorkomen, ook niet in de kampen Vught en Westerbork en in de Duitse kampen Bergen-Belsen, Buchenwald, Dachau, Neuengamme, Sachsenhausen en Theresienstadt.

Gedetineerde predikanten
In het boek ”Van kansel naar barak”, dat als ”Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800” (nr. 19) werd uitgegeven, staan alle namen vermeld van de gedetineerde predikanten, met speciale aanduiding van hen die in de kampen zijn omgekomen. Als het dan toch om de bevindelijke hoek gaat, noteer ik uit hervormde kring ds. Jac van Dijk, die toen hij in Garderen stond naar Amersfoort werd getransporteerd, ds. E. J. Beens uit Hedel, waar hij van 1932 tot 1946 predikant was, maar die later overigens meer in het midden van de Hervormde Kerk terechtkwam, en ds. E. J. Fokkema uit Goudswaard (toen rechts-confessioneel), die in Bergen-Belsen is omgekomen. Ik noteer hier overigens ook de naam van de confessionele predikant en latere hoogleraar G. P. van Itterzon.

Wat de gereformeerde kerkelijke denominaties betreft is er in het boek een foutieve vermelding. Ds. J. Kars, die op 29 december 1942 is gefusilleerd, wordt gerekend tot de Gereformeerde Gemeenten. Hij was echter ooit als hervormd godsdienstonderwijzer werkzaam in Brandwijk en later in de evangelisatie in Capelle aan den IJssel, waaruit de Westerkerkgemeente is voortgekomen. Daar echter kwam het met hem tot een breuk, waarna hij zich gevoegd heeft bij de vrije Nederduits Gereformeerde Gemeenten van ds. Joh. van Welzen, waar hij ook tot predikant is bevestigd.......
Lees verder...