www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

3 RECENSIES

Wij dansen niet
Ellen Heijmerikx
Uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2011
ISBN 9789046810590
192 blz.; € 16,95
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

Indrukwekkende roman over de vernietigende uitwerking van het geloof op een jong meisje
De wereld van Janne verandert drastisch als haar ouders zich aansluiten bij een gemeenschap die hun het ware geluk voorspiegelt, als ze maar volgens bepaalde regels leven. Van de ene op de andere dag verruilt haar moeder haar strakke rokken voor vormloze jurken en verlaten allerlei aardse zaken het huis, ook het speelgoed van de kinderen. Met haar rijke fantasie probeert Janne zich zo goed mogelijk te houden aan de strenge regels.
Als er een zusje wordt geboren en Jannes broer IJze zich gaat verzetten tegen de nieuwe afspraken thuis, blijkt de scheidslijn tussen betovering en waanzin flinterdun. Bevangen door schuld neemt Janne een besluit om zichzelf en haar zusje te redden.
Wij dansen niet vertelt op beklemmende wijze hoe een gewoon Hollands gezin volledig in de ban raakt van een geloofsgemeenschap. De roman laat de complexiteit van de geloofswereld van volwassenen voor een jong meisje zien, dat voor alles een goede dochter voor haar ouders wil zijn.

www.ellenheijmerikx.nl

3. Blog - 17 september 2011 - http://judywagenaar.wordpress.com

Wij dansen niet door Ellen Heijmerikx

Boekrecensie door Judy Wagenaar

Nog net niet naar de boekwinkel gerend om de opvolger van Blinde Wereld zo snel mogelijk in huis te hebben. Eenmaal het boek in huis, breng ik nauwelijks de discipline op om te wachten met lezen tot ik zeker weet dat er tijd genoeg is om het in één adem uit te lezen. En Heijmerikx stelt niet teleur terwijl het boek hetzelfde onderwerp heeft als haar debuut maar zich nu beperkt tot hoe het gezin bij de Vikingen oftewel de Noorse Broeders terecht kwam. Opnieuw krijg ik tijdens het lezen een hekel aan fanatici en vraag me huiverend af waar de realiteit ophoudt en de fictie begint.

‘Haar vader hield vooral van haar moeder als ze lachte. Dan kroop het wit van haar tanden in zijn ogen,’ is de beginzin van Wij dansen niet. De 8-jarige Janne vertelt over het gezin waar ze deel van uitmaakt: vader, moeder en oudere broer IJze. Zoals elk gezin is het niet volmaakt. Moeder is van stand en heeft nog een baan, zij het thuis en we spreken over 1959 dus is het uitzonderlijk. Haar man werkt in de fabriek en bij echtelijke ruzies verwijt ze hem zijn baan en lage afkomst. Janne geniet van de beesten die vader houdt, vooral van de konijnen. Samen met IJze beleeft ze avonturen in en rondom het huis.

Alles verandert als de ouders, door de familie van vader, kennismaken met Vikingen: predikers uit een ander land die een geweldig evangelie verkondigen. Zelfs vader, die niets meer van het geloof hebben moest, is verkocht. Het is een radicaal evangelie want soberheid wordt troef en door goede daden moet je nu werken aan je witte kleed voor Christus. De radio verlaat de kamer, boeken, trouwalbum en mooie kleren gaat de fik in. Janne probeert te volgen maar met een brok in je keel lees je hoe ze ‘de weg kwijtraakt’ bij alle do’s en dont’s die nu in het gezin gelden. Een liefdevolle oom en tante worden verstoten, vriendinnetjes uitgebannen en op school zegt Janne tegen de juf: ‘Wij dansen niet.’.......
Lees verder...

2. Reformatorisch Dagblad - 12 september 2011 - www.refdag.nl 

Spotlight: Ellen Heijmerikx schrijft over jeugd bij Noorse broeders

Boekrecensie door Enny de Bruijn

”Een vrouwelijke Jan Siebelink”, staat er op de omslag. Ellen Heijmerikx (1963) schreef een indrukwekkende roman over een meisje dat opgroeit in de kring van de zogenaamde Noorse broeders.

De titel is mooi gekozen: ”Wij dansen niet”. Dat zinnetje typeert de ontwikkeling die de hoofdpersoon, een meisje van een jaar of negen, doormaakt. Eerst leeft ze in een heel gewoon jarenvijftiggezin, waar de vader naar zijn werk in de fabriek gaat en de moeder thuis brieven tikt, een opleiding volgt en zanglessen oefent. Ze gaat naar school, ze heeft vriendinnetjes, maakt ruzie met haar oudere broer en geniet van de bezoekjes bij ooms en tantes, of bij opa en oma in het oosten van het land.

Maar dan raken haar ouders en diverse andere familieleden gegrepen door de idealen van een nieuwe geloofsgemeenschap, overgewaaid uit Noorwegen. Het gaat erom dat je, in het geloof, alle zonden moet proberen te overwinnen. In navolging van Jezus en in de kracht van de Geest is het dan mogelijk om steeds heiliger te worden en „het lichaam der zonde” teniet te doen.

Dat heeft ingrijpende gevolgen voor het gezinsleven. Sieraden worden weggegooid, foto’s bijgekleurd, strikken van jurken geknipt, radio en platenspeler gaan het huis uit, zelfs speelgoed mag niet meer. Alles wat kan afleiden van het geloof of tot zonde kan verleiden moet weg. Maar daarmee verdwijnt ook eigenlijk alle franje en kleur van het leven. Vriendinnetjes komen niet meer, ooms en tantes die niet meegaan in het nieuwe geloof horen er niet meer bij.

Mochten er tóch zondige gedachten opkomen, of zelfs verkeerde dingen gedaan worden, dan is de oplossing om door middel van tucht boete te doen en zo terug te keren tot de juiste houding van gehoorzaamheid. Dat betekent dat kinderen als Janne, de hoofdpersoon van het verhaal, soms zélf vragen om een pak slaag met de pollepel. Slaan is in het algemeen het middel om de kinderen te ‘tuchtigen’, ook al vindt de vader van Janne dat vreselijk om te doen.

Janne wil graag leven zoals dat van haar gevraagd wordt, ze doet haar uiterste best om met de zonde af te rekenen, tuchtigt haar konijn en knipt uit eigen beweging –en zonder de consequenties te overzien– de opzichtige staart van haar vis. Ze probeert blokfluit te spelen, zingt de ‘eigen’ liedjes, door haar moeder vertaald, luistert aandachtig naar de verhalen tijdens de ‘eigen’ kinderdiensten, zuigt de indrukken in zich op als ze met het hele gezin naar Noorwegen gaan voor een grote bijeenkomst van broeders en zusters in het geloof.

Ze vindt het vreselijk als haar broer steeds meer kritiek op de ideeën van de broederschap krijgt, ze denkt dat hij voor eeuwig verloren gaat en besluit tot radicale maatregelen om zichzelf en haar pasgeboren zusje te redden. Haar rechtlijnige overgave leidt uiteindelijk tot een enorm drama, dat de auteur in sobere woorden levensgroot weet neer te zetten.

”Wij dansen niet” is een boek dat zich rekenschap geeft van een moeilijke jeugd in een besloten gemeenschap, een gemeenschap die Ellen Heijmerikx uit eigen ervaring kent. Wat dat betreft doet haar verhaal denken aan de romans van Franca Treur, Jan Siebelink, Guus Kuijer, Rick de Gier en zelfs Chaim Potok. Hoe verschillend die verhalen ook zijn, ze gaan allemaal over het grote conflict tussen de hoofdpersoon en de wetten en regels van de kring waarbinnen hij of zij opgroeit. Of dat nu de orthodox-joodse, de evangelische of de bevindelijk-gereformeerde groepscultuur betreft.

Toch is deze tweede roman van Ellen Heijmerikx ook anders dan de meeste boeken in het genre. Dat komt doordat haar hoofdpersoon geen held is die zich vrijvecht van alle mogelijke kluisters, hetzij met harde hand, hetzij zachtjes en bijna ongemerkt. Janne is een meisje dat juist géén afstand neemt van de gemeenschap en van de regels die haar opgelegd worden. Integendeel, ze gaat erin mee omdat ze wil voldoen aan de verwachtingen van haar ouders en van de groep, omdat ze gehoorzaam wil zijn aan wat God van haar vraagt, en ten diepste omdat ze niet verloren wil gaan.

Dat levert een indringender portret op dan bijvoorbeeld Franca Treur te bieden heeft. De hoofdpersoon van Heijmerikx is veel meer van binnenuit bezig met het geloof, en niet zomaar met een eigen weg vinden die contrasteert met de groepscultuur. Dat maakt het ook veel schrijnender en beklemmender om te zien hoe ze bekneld raakt, hoe haar ontwikkeling tot een zelfstandige persoon geremd wordt en hoe ze ten slotte volkomen vastloopt en zelf als het ware het grootst mogelijke onheil over zich afroept.

”Wij dansen niet” is het verhaal van één meisje, dat opgroeit binnen één bepaald gezin en dat in haar leven te maken krijgt met unieke gebeurtenissen en ontmoetingen. Zo’n verhaal kan niet zomaar als representatief gezien worden voor welke gemeenschap ook. Maar het roept wél vragen op die breder in de maatschappij leven. Zijn besloten gemeenschappen per definitie ongezond? Kan religie gevaarlijk zijn voor mensen? En waar ligt de grens tussen kerk en sekte? Over zulke vragen zet Ellen Heijmerikx haar lezers aan het denken.

Haar trefzeker geschreven verhaal schetst in feite het grote conflict dat tussen gehoorzaamheid en menselijkheid kan ontstaan. Wat zet je in het leven bovenaan, zelfverwerkelijking, kritische zin, eerlijkheid, onafhankelijkheid en levenslust, of gehoorzaamheid, zelfverloochening en gemeenschapszin?

Daar valt meer over te zeggen dan verhalen als deze suggereren. Wie zelfverwerkelijking tot hoogste doel verheft kan daarin evenzeer doorschieten als wie gehoorzaamheid ten koste van alles propageert – beide houdingen hebben overigens weinig met de oorspronkelijke boodschap van het christendom te maken: liefde als vervulling van de wet. Zelfverloochening en zelfverwerkelijking hoeven daarom geen tegenstelling te vormen. Het besef van die paradox zou Heijmerikx’ subtiele beschrijving van de ingewikkelde relaties tussen liefde, angst, egoïsme en gehoorzaamheid nóg sterker gemaakt hebben. Ook al blijven de beste romans altijd gaan over het menselijke tekort.

http://www.ellenheijmerikx.nl/index.php/wij-dansen-niet/recensies/reformatorisch-dagblad

1. Leestafel - 26 augustus 2011 - http://www.leestafel.info/ellen-heijmerikx

Wij dansen niet

Boekrecensie door Annemarie

Het is januari 1959. Ergens in het oosten van het land wonen vader, moeder, zoon Ijze en dochter Janne. Samen vormen ze een vrij doorsnee gezin totdat de ouders zich aansluiten bij een nieuwe geloofsgemeenschap. In korte tijd verandert het leven ingrijpend. Vader, voorheen een wat sullige persoon, neemt de rol van hoofd van het gezin op zich. Hun bazige moeder stopt met werken en transformeert tot een gewillige huisvrouw die degelijke jurken draagt. Ineens zijn er veel regels na te leven. De radio verdwijnt van de schouw, de strikken van Jannes jurk en ook sieraden vinden hun weg naar de prullenbak. Mensen die niet kiezen voor de geloofsgemeenschap worden de rug toegekeerd. Zelfs familie. Moeder raakt al snel zwanger want ook dat hoort erbij.

Janne is pas acht jaar als dit verhaal begint. Voor zo’n jong kind is de ommezwaai naar een compleet ander leven te groot. Te moeilijk te bevatten. Zoals de meeste kinderen wil Janne lief gevonden worden en haar ijver om alles naar tevredenheid te doen is groot. De hele dag door piekert ze over de nieuwe regels en hoe ze deze na moet leven. Toch faalt ze regelmatig en de eerste keer dat vader haar met de pollepel slaat is ze hevig geschokt. Toch is haar kinderhartje al helemaal bekeerd en ze is ervan overtuigd dat het een rechtvaardige straf is. De pijn draagt ze dapper. Haar tere zieltje voorgoed aangetast.

Van een vrolijk, ongedwongen kind verandert Janne in een ernstig, serieus meisje die haar nagels en de toppen van haar vingers kapotbijt. Het is voor haar kinderhoofdje allemaal zo moeilijk te bevatten. Ze probeert de regels zo goed mogelijk toe te passen. Zo ontdoet ze haar sluierstaartvis van diens staart want dat is immers opsmuk. Het konijn in de schuur krijgt slaag net als zij want ze was niet lief genoeg tegen haar konijnenkinderen geweest. Dat de beide dieren sterven is iets waar Janne maar niet te lang over nadenkt. Dat wordt te verwarrend allemaal.

De verhalen die tijdens de speciale kinderdiensten verteld worden zijn ronduit gruwelijk en te moeilijk. Jannes verwarring neemt toe en de overvloed aan nieuwe informatie vormt rare kronkels in haar gedachtegangen. Zusje Jette is inmiddels geboren. Een blozende baby. Maar broer Ijze begint zich af te zetten tegen het geloof en Janne is hier erg door van streek. Nu het kwaad grip heeft gekregen op haar broer is er nog maar één ding dat Janne kan doen: Zichzelf en Jette redden van het dreigende kwaad. Het kwaad dat overal op de loer ligt.

Het verhaal beslaat een tijdsbestek van ongeveer een jaar. Door de ogen van een kind wordt beschreven hoe een gezin in de ban kan raken van een geloofsgemeenschap. En hoe ingrijpend dit is. Vooral voor een kind dat eerst een heel ander leven leidde. De grote verandering van levensstijl verminkt haar geest. Haar kind-zijn raakt aangetast. In Jannes geval zet de verwarring haar aan tot een afgrijslijke daad. In een poging om goed te doen.

De schrijfstijl doet wat ouderwets aan. Dit past goed bij het feit dat het verhaal zich eind jaren vijftig afspeelt. Soms passen de woorden en de gedachten echter niet helemaal bij een kind van acht jaar. De sfeer van het verhaal is beklemmend en het thrillerachtige einde grijpt de lezer bij de keel. Het is een zwaar onderwerp dat uitstekend neergezet is. Ook al is er over dit onderwerp al meer geschreven, dit boek voegt zeker wat toe.

Dit is de tweede roman van Ellen Heijmerikx. Met haar debuut, Blinde wereld, won ze de Academica Debutantenprijs 2010.

http://www.ellenheijmerikx.nl/index.php/wij-dansen-niet/recensies/leestafelnl