|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu
2 RECENSIES
 Handboek
Christelijk Nederland
Kerken, gemeenten, samenkomsten en vergaderingen
Gerard Hoekstra en Rien Ipenburg
Uitgeverij Kok, Kampen, 2008
752 pagina’s
Nieuw handboek geeft indruk van divers en verdeeld kerkelijk landschap in Nederland
Eerdere titel: Gids voor christelijk Nederland en eerder aangeboden met de titel GOD.NL
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl
Wie de kaart van christelijk Nederland in korte tijd wil overzien, kan met dit beknopte handboek uitstekend uit de voeten.
Katholieken, orthodoxen, gereformeerden, luthersen, doopsgezinden, de evangelischen en de pinkstergroepen, ze komen allemaal - mét hun
geschiedenis - aan bod. Daarbij wordt steeds een inleidend gedeelte gewijd aan geloofsopvattingen, erediensten, tradities, liturgie en
rituelen.
Meer specifiek worden bij elk kerkgenootschap of religieuze beweging de eigen geloofsopvattingen, erediensten, rituelen en tradities
behandeld.
Het boek wordt compleet door een overzicht van websites, adressen en een uitgebreid register.
De historicus E.G. Hoekstra is redacteur van de serie Wegwijs. Samen met M.H. Ipenburg schreef hij het bekende handboek Wegwijs in
religieus en levensbeschouwelijk Nederland.
2. Nederlands Dagblad - 14 maart 2008 - www.nd.nl
Achtenzestig maal gereformeerd
Recensie door onze redacteur Gerald Bruins
Het Handboek Christelijk Nederland, dat gisteren is gepresenteerd in Utrecht, bevestigt het beeld dat Nederland een van de landen is met
de meeste kerken en groeperingen.
UTRECHT - Zet twee Nederlanders bij elkaar en je krijgt een kerkscheuring. Het is een bekend grapje, waarin het ongenoegen over de
talloze kerken en geloofsgemeenschappen in ons land doorklinkt. Enig zicht op de kerkelijke kaart verschaft het Handboek Christelijk
Nederland, dat gisteren in Utrecht is gepresenteerd. Op 750 bladzijden worden in totaal 648 kerken, gemeenten, samenkomsten en
vergaderingen opgesomd en beschreven.
Wie denkt dat vooral de als paddenstoelen uit de grond schietende vrije evangelische groepen voor dat hoge aantal verantwoordelijk zijn,
zit ernaast. Onder de kerken die ontstaan zijn uit de Reformatie, zitten 68 kerken of gemeenten die op een of andere manier het woord
'gereformeerd' in hun naam hebben staan.
Is het dikke handboek met de rode kaft volledig? ,,Nee'', zegt Rein Ipenburg, een van de auteurs van het naslagwerk. ,,Het werkelijke
aantal kerken en groepen ligt veel hoger. De deadline voor dit boek, waar we vier jaar aan hebben gewerkt, lag in oktober 2007.
Naderhand zijn er weer kerken ontstaan en hebben zich groepen gemeld. Zij komen in de volgende editie.''
In sommige gevallen wilde een groepering zelf geen vermelding in het handboek. Als voorbeeld geeft Ipenburg een evangelische
huisgemeente in Drenthe. ,,Zij wilden op kracht van de Heer leden werven en niet via ons boek.'' Een andere gemeente vreesde dat het
handboek een instrument in handen van de antichrist zou worden. Die zou er een handig naslagwerk aan hebben.
Het handboek bevestigt wat eigenlijk al lang bekend was: Nederland is het land met de meeste kerken en groepen. Op de Verenigde Staten
na dan, want daar staan er in een soortgelijk handboek maar liefst tweeduizend opgetekend.
,,De landen om ons heen kenden staatskerken. In Duitsland en de Scandinavische landen was dat de lutherse kerk. In België was de
Rooms-Katholieke Kerk dominant'', verklaart de auteur. Vanaf de Reformatie was het protestantse leven in ons land divers, dank zij het
vrijheidsdenken, dat zich uitte in een kerkelijke gedoogcultuur. Verboden boeken werden toch gedrukt, de overheid stond schuilkerken
oogluikend toe.
Wegwijs
Ipenburg (63) schreef het boek samen met Gerard Hoekstra (76). Beiden troffen elkaar in de jaren zeventig bij uitgeverij Kok in Kampen.
De eerste verzorgde daar de educatieve uitgaven, de laatste was er als auteur aan verbonden. In de jaren tachtig verscheen van hun hand
Wegwijs in religieus en levensbeschouwelijk Nederland. Dat boek was volgens Ipenburg een goede basis, maar er kwam ook kritiek: de
beschrijvingen waren niet uitgebreid genoeg. Daarnaast lagen de ontwikkelingen op het kerkelijk erf niet stil. Wegwijs raakte al snel
achterhaald.
Voor hun nieuwe boek deden de auteurs een mailing de deur uit, raadpleegden jaarboekjes van kerken, stuurden een vragenlijst naar kerken
en groepen en pluisden de kerkrubrieken in de christelijke dagbladen na. Ook maakten ze dankbaar gebruik van internet. ,,Veel gemeenten
hebben tegenwoordig een eigen website, waar adresgegevens zijn te vinden. De vermelding van diensten was ook een vruchtbare bron van
onderzoek'', aldus Ipenburg.
Hij vermoedt dat de uitgave van het handboek nog meer gegevens zal opleveren. ,,Daarom hebben we een bon in het boek opgenomen.''
Waar komt de lust zo'n handboek te schrijven vandaan? De wortel ligt in het 'verlichte' Gereformeerde Bondsgezin waar Ipenburg
opgroeide. ,,Wij gingen ook naar andere kerken. Mijn interesse voor het kerkelijk erf werd al vroeg gevoed.''
Daarnaast is hij naar eigen zeggen altijd een verzamelaar geweest. ,,De een spaart postzegels of sigarenbandjes. Ik verzamel gegevens
over kerken. Op een gegeven moment breidt dat zich uit en heb je uniek materiaal in handen, omdat niemand zo'n omvangrijk archief
heeft.''
Het handboek bevestigt volgens Van Ipenburg de grote trends die zich op kerkelijk gebied afspelen: de grotere protestantse kerken lopen
leeg als gevolg van de secularisatie, terwijl er groei is van evangelische, pinkster- en huisgemeenten. ,,Wellicht een terugkeer naar de
sfeer van vroeg-christelijke gemeenten'', zei Hoekstra gisteren in zijn lezing bij de presentatie van het handboek, in de
Sint-Willibrordkerk in Utrecht. Bij het samenstellen van hun boek hebben de auteurs naar eigen zeggen bewust een neutraal standpunt
ingenomen. ,,Anders krijg je een apologetisch geschrift, waarin je niet iedereen recht kunt doen'', zegt Ipenburg. ,,Omdat het gaat om
de diepste geloofsgevoelens, is eerbied daarvoor en dus objectiviteit op zijn plaats en noodzakelijk'', zei Hoekstra in Utrecht.
Een woord als 'sekte' komt niet in het boek voor. ,,Niemand zegt van zichzelf: ik ben lid van een sekte. Een sekte is vanzelfsprekend
altijd de ander'', aldus Ipenburg. De schrijvers zeggen alle moeite te hebben gedaan objectief te blijven. ,,Of zij daarin geslaagd
zijn, is aan de lezer/gebruiker van dit naslagwerk.''
'Ziener' Wim Holtslag
Opvallend in zijn Handboek vindt Ipenburg dat de Rooms-Katholieke Kerk, die tamboereert op eenheid, veel diverser is dan hij
verwachtte. Te midden van het woud aan groepen en kerken heeft er een bij hem een 'speciaal plekje': de Interparochiële
Rooms-Katholieke Geloofsgemeenschap in Haaksbergen, ontstaan rond Wim Holtslag. Tussen augustus 1984 en september 1985 zou de
aartsengel Raphael letterlijk boodschappen hebben doorgegeven aan deze 'ziener'. Hij tekende ze op in brochures. ,,Een van de
opdrachten van de aartsengel was een kapel te stichten. In 1986 werd de kapel ingewijd, waardoor een bedevaartsoord ontstond. Per jaar
bezoeken ongeveer drieduizend vereerders de kapel. En hoewel het eigenlijk niet mag, wordt er iedere zondag een mis gecelebreerd door
rooms-katholieke priesters.''
Een interessante ontwikkeling noemt hij de kwestie rond de vrijgemaakt-gereformeerde predikant E. Hoogendoorn in Kampen, die op
bladzijde 229 van het handboek aan de orde komt. Sinds een conflict in de gemeente in 2004 houdt hij met 170 leden op zondag aparte
diensten. Ipenburg: ,,Kan de synode die nu begint, de moed opbrengen om zijn gemeenschap toch een plekje te gunnen onder de
vrijgemaakte zon? Deze kerken zijn toch al geruime tijd een modaliteitenkerk. Of wordt het gezelschap van Hoogendoorn straks de
Orthodox Gereformeerde Kerk, of misschien de Katholiek Gereformeerde Kerk? Binnen enkele maanden zullen we het weten.''
1. Friesch Dagblad - 21 februari 2008 - www.frieschdagblad.nl
Van huiskamergemeente tot Rozenkruizers
Leeuwarden/Kampen - Een standaardwerk noemen de auteurs Gerard Hoekstra en Rien Ipenburg het. In meer dan 750 bladzijden staan honderden
kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland beschreven. ,,Bijna iedereen die iets zelfstandigs doet in Nederland staat er in”, aldus
Ipenburg. Morgen verschijnt het Handboek Christelijk Nederland.
Recensie door Lodewijk Born
Een Nederlander is één kerk, twee Nederlanders twee kerken. Het is een grapje dat regelmatig in het buitenland klinkt. Want Nederland
is het land van ontelbaar veel kerken. Wie het ergens niet mee eens is, begint gewoon zelf een kerk.
Het nieuwe Handboek Christelijk Nederland geeft een fascinerend overzicht van de kerkelijke kaart in de breedste zin van het woord.
Hoekstra en Ipenburg waren eerder verantwoordelijk voor het boek Wegwijs in religieus en levensbeschouwelijk Nederland, waarvan
inmiddels 10.000 exemplaren zijn verkocht.
In de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond behoefte aan een actuele beschrijving van alle kerkgenootschappen,
zelfstandige, meestal plaatselijk geörienteerde kerken en christelijke religieuze bewegingen. Verder groeide de belangstelling voor de
vele niet-christelijke godsdiensten en levensbeschouwingen met al hun afzonderlijke geloofsgemeenschappen die in ons land vanaf de jaren
zeventig van de vorige eeuw rijkelijk zijn vertegenwoordigd. Met Wegwijs in Gelovig Nederland werd in 1987 aan die behoefte
voldaan.
Inmiddels wordt er gewerkt aan een vierde en sterkt geactualiseerde nieuwe druk van Wegwijs, maar het bleek dat er ook een groot aantal
geïnteresseerden wachtte op een uitvoeriger bijtijdse beschrijving van de vele kerken en groeperingen binnen christelijk Nederland. En
nog sterker: sommige mensen wilden Wegwijs niet eens in de boekenkast hebben, vertelt Rien Ipenburg. ,,Er waren evangelische
groeperingen die niet in één boek wilden staan met groepen die zij vonden horen tot de antichrist. ‘Dan kan hij zo je adres opzoeken’,
kregen we als reactie. Anderen gaven aan dat ze als kerk niet in hetzelfde boek opgenomen wilden worden als de moslims of hindoes.”
Een huisgemeente in Drenthe bedankte voor de eer omdat ze vond dat ze ,,alleen via God” mocht groeien en niet door in een handboek te
staan.
Internet
Het zijn opmerkelijke gebeurtenissen die gedurende vier jaar spitwerk naar voren kwamen. Ipenburg en Hoekstra schreven in totaal
1400-1500 adressen aan. ,,De respons was vrij laag. Dat komt onder meer omdat er vaak eerst weer vergaderd moet worden door een
kerkenraad, of dat er voor moet worden gebeden. Dus dat schiet niet op.” Daarom hebben Hoekstra en Ipenburg zelf heel wat afgezocht,
bijvoorbeeld via internet. Het levert een boek op met 648 beschrijvingen van zelfstandige geloofsgemeenschappen. Met als laatste het ‘ietsisme
en soloreligiositeit’.
,,Bijna iedereen die iets zelfstandig doet in Nederland staat er in.” Van de True Faith Church in Amsterdam-Zuidoost, de nieuwe
vrijgemaakten van Dr. Van Gurp tot Volle Evangelie Gemeente Ny Libben in Joure. ,,Wat me zelf vooral opviel is hoe er ook in de
Rooms-Katholieke Kerk een veelheid van groeperingen is. Sommigen zijn niet erkend door het aartsbisdom in Utrecht, maar wel weer trouw
aan Rome. Of ze erkennen de paus juist niet.”
In 1972 kwam van dr. C.N. Impeta al het bekende boek Kaart van kerkelijk Nederland uit. ,,Zijn boek bevatte ruim vijftig groeperingen,
maar was geschreven vanuit synodaal-gereformeerd standpunt.” Het handboek doet de beschrevenen meer recht omdat het ,,vanuit een
objectieve benadering is beschreven”, aldus Ipenburg.
Bewust is gekozen voor de titel Handboek Christelijk Nederland. Kerken, gemeenten, samenkomsten en vergaderingen omdat het handboek niet
alleen de gevestigde kerken, maar ook de vele christelijke religieuze bewegingen wil beschrijven en ook veel uitgebreider dan in de
diverse drukken van Wegwijs mogelijk was. Ipenburg: ,,Het is een boek voor geïnteresseerden op dit gebied, maar ook voor advocaten,
docenten, journalisten, predikanten, artsen, etc. Iedereen die maar iets wil weten over christelijk Nederland komt met het handboek aan
zijn trekken.’’ Lees je het Handboek, dan weet je dat er een groot verschil bestaat tussen de Gereformeerde Gemeenten en de
Gereformeerde Gemeenten in Nederland.
Geloofsopvattingen
Als voornaamste geloofstradities in ons land worden de (rooms-)katholieke, de orthodoxe, de gereformeerde, de lutherse, de
doopsgezinde, de evangelische en de pinkstertraditie genoemd. In het inleidend gedeelte van elke traditie worden de gezamenlijke
geloofsopvattingen, liturgie en rituelen beschreven. Al deze beschrijvingen zijn van de hand van Hoekstra. Bij de beschrijving van de
afzonderlijke kerkgenootschappen en religieuze bewegingen komen onder meer de eigen specifieke geloofsopvattingen, erediensten en ook
hun eigen feest- en gedenkdagen aan de orde.
Het handboek biedt een algemeen en oriënterend overzicht, maar ook een beschrijving van de ontwikkeling van het christendom in
Nederland. Zo is te lezen over het Samen op Weg-proces van hervormden, gereformeerden en lutheranen, maar ook over de Nadere Reformatie,
de geschiedenis van de verschillende liedboeken en de oecumenische beweging (Raad van Kerken in Nederland, Wereldraad van Kerken).
Het laatste deel (bijlage 5) geeft een beschrijving van de algemene christelijke feest- en herdenkingsdagen. Van wat advent betekent,
maar ook waarom kerken eigenlijk speciale oudjaar- en nieuwjaarsdiensten houden.
Het boek wordt morgen ten doop gehouden in de Sint Willibrordkerk te Utrecht. Bewust omdat dit ook een kerk met een verhaal is. Het is
namelijk het domicilie van de Stichting Sint Willibrord Apostolaat te Utrecht. Het was het levenswerk van pater Winand Kotte (1922-2006)
die in de jaren zestig katholieke gelovigen om zich heen verzamelde die zich niet thuisvoelden bij de vernieuwingsdrift in de R.-K. Kerk
na het Tweede Vaticaans Concilie. In 1971 heropende hij tegen de wil van het aartsbisdom, de kerk die in 1967 door het bisdom was
verkocht. Zelfs politicus Joseph Luns was bij die plechtigheid.
Licht gezien
Het eerste exemplaar van het boek is voor drs. Klaas van der Kamp, de algemeen-secretaris van de Raad van Kerken in Nederland, die
onlangs nog een vurig pleidooi hield in deze krant voor een verenigde kerk, het ene lichaam van Christus.
Het boek is actueel tot het tijdstip van 1 oktober vorig jaar, want christelijk Nederland blijft altijd in ontwikkeling. Inmiddels kan
er al weer van alles veranderd zijn en daarom staan er bij de genoemde geloofsgemeenschappen - waar beschikbaar - ook contactadressen,
e-mail en websites. ,,Het blijft altijd weer boeiend om te zien dat er steeds weer mensen zijn die denken dat ze het licht hebben gezien
en er dan ook helemaal vol vuur voor gaan.”
|
