www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

2 RECENSIES

Blijf daar, kom nietl
Lody van de Kamp
Uitg. Mozaïek, Zoetermeer
209 blz. € 13,90 12+
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl


Nadat zijn moeder is overleden verhuist Jossele uit zijn geboortestad Lublin naar Berlijn, om bij zijn oom en tante te gaan wonen. Bij zijn vertrek belooft hij zijn broertjes en zusje die achterblijven dat hij ooit terug zal komen. 
Intussen komen in Duitsland de Nazi’s aan de macht. De vele anti-Joodse maatregelen en de dreigende oorlogssituatie maken het voor Jossele onmogelijk om zijn belofte na te komen. Tot twee keer toe moet hij vluchten, hij voelt zich alleen op de wereld. Ook tijdens deze moeilijke oorlogsjaren probeert Jossele het leven van oprechte vroomheid zo lang mogelijk vol te houden. Het is bijna het enige dat hem nog op de been houdt

2. Christenen voor Israël - juni 2006

Blijf daar, kom niet!

Recensie door Ruben Ridderhof

Ik heb altijd graag boeken gelezen over de Tweede Wereldoorlog. Boeken over heldhaftige verzetsstrijders die spannende dingen beleefden voor het vaderland en daarmee anderen het leven redden. In zulke boeken kwamen Joden wel voor, maar speelden ze vooral de passieve rol van slachtoffer of onderduiker. Het boek Blijf daar, kom niet! van rabbijn Lody van de Kamp is niet zo'n boek.

Blijf daar, kom niet! is zo'n boek dat je in één ruk kunt uitlezen. Het is het verhaal van de Joods orthodoxe Jossele uit Lublin in Polen. Opgevoed in de Joodse traditie, wil Jossele dolgraag aan de Jeshiva (Thora school) gaan studeren, maar de omstandigheden gooien roet in het eten. Het verhaal begint begin jaren '30 van de vorige eeuw als in Duitsland de nazi partij aan de macht komt. Als Josseles moeder overlijdt, komt hij bij zijn oom en tante in Berlijn te wonen. Daar ziet Jossele hoe het de Joden steeds moeilijker wordt gemaakt door de nazi's. Met zijn oom en tante vlucht hij naar Scheveningen, maar als ook daar de oorlog uitbreekt en Joden moeten onderduiken, besluit Jossele om terug te reizen naar Lublin om zijn zusje en twee broers te zoeken die daar nog zijn. Hiervoor scheert hij zijn baard en knipt zijn pijpenkrullen af, trekt zijn zwarte kleren uit en reist vermomd als Duits soldaat terug naar Polen. De werkelijkheid die hij daar aantreft is echter hartverscheurend. Vasthoudend aan zijn geloof in God moet Jossele zien te overleven met zijn overgebleven familie.

Het boek is helemaal geschreven vanuit de belevingswereld van JosseIe. Dit doet een beetje vreemd aan als je niet zoveel weet van het Jodendom. Gelukkig staat achter in het boek een uitgebreide woordenlijst met uitleg, zodat je Joodse termen die je niet kent, kunt opzoeken. Ik vond het erg bijzonder om eens een boek te lezen, geschreven door een rabbijn, over de belevenissen van een Joodse jongen in de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal laat zien hoe het geloof in de God van Abraham, Isaäk en Jacob en de Joodse tradities triomferen over de onmenselijkheden die het Joodse volk worden aangedaan.

Als je het boek uit hebt, heb je niet alleen het gevoel een leuk boek te hebben gelezen. Het verhaal gaat verder. Het helpt je om je in te leven in het immense leed dat de Holocaust betekent voor het Joodse volk. En het toont daarbij de kracht en de edelmoedigheid van de Joodse ziel om dit leed te verwerken en verder te gaan met het leven.

Aan het einde van het boek wordt tijdens een huwelijk een tekst voorgelezen van de Klausenberger rebbe. Ik kreeg er tranen bij in mijn ogen, zo sterk is het Godsvertrouwen dat eruit spreekt. Daar kunnen we alleen maar stil van worden:

"Het moment van de verlossing kennen wij niet. Maar wanneer het zover is, dat de Masjieach (Messias) zal komen, dan zal een engel voor de Eeuwige opstaan en uitroepen: ‘U verlost toch alleen diegenen die U trouw gediend hebben?' Waarop de Eeuwige Zijn antwoord geeft: 'Tijdens de vervolgingen hebben zij Mij allen gediend. Met de pijn, het verdriet, de ontberingen, en het aanschouwen van de dood hebben zij een hogere prijs betaald dan Mij te dienen.' Nu is met dit huwelijk het ogenblik gekomen om te proberen naar de toekomst te kijken, hoe moeilijk dat ook is. De toekomst van dit jonge echtpaar, de toekomst van klal Jisraeel (het volk Israël). Opdat de verwoeste wereld heel spoedig de totale verlossing zal beleven."

1. Nederlands Dagblad - 3 mei 2006 - www.nd.nl 

'Geschiedenis moet
zichtbaar blijven'

Rabbijn schrijft oorlogsboek voor de jeugd

door Sophia Geuze


Zestig jaar bevrijding was vorig jaar de aanleiding voor veel nieuwe oorlogsboeken en heruitgaven voor kinderen. Dit jaar komen er nauwelijks nieuwe boeken. 

Het meest opvallende is Blijf daar, kom niet! van rabbijn Lody van de Kamp. De geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Scheveningen speelt een grote rol in het boek. Het boek wordt daar vandaag gepresenteerd.

Wat was de aanleiding om het te schrijven?

"Het zat deels al in mijn hoofd toen ik van 1981 tot 1989 rabbijn in Den Haag was. Ik was geboeid door de joods orthodoxe gemeenschap in Scheveningen, althans wat daar van over was. De eerste Joden waren er gekomen in de Eerste Wereldoorlog, later kwamen er Joden vanuit Oost Europa bij. Nu is er niets meer van over. Toen ik begon met het organiseren van reizen naar Oost Europa was de link tussen Polen en Scheveningen snel gelegd. De hoofdpersoon Jossele reist van oost naar west en later weer terug."


Hebben de figuren in uw boek echt bestaan?

“In elk geval hebben echte mensen model gestaan voor de personages in het boek. De Berlijnse bibliothecaris Jochanan en zijn vrouw Ester zijn echt naar Londen gevlucht."


U bent van na de oorlog. Hoe bent u aan uw informatie gekomen?

“Ik heb onderzoek gedaan naar Joods Scheveningen in het Haags gemeentearchief en ik heb veel mensen gesproken. Verder heb ik een aantal keren gelogeerd in de oude joodse wijk in Berlijn. Daar is heel veel informatie te vinden. En ik heb me verdiept in de Scheveningse visserij en de manier waarop Jossele met Duitse troepen terug naar Lublin in Polen reist. Iemand die veel weet over troepenverplaatsing heeft gecontroleerd of alles klopt."


Hoe aangrijpend was het om dit boek te schrijven?

“Ik ben in 1948 geboren. Mijn vader heeft twee jaar in Auschwitz gezeten en mijn moeder zat op tal van adressen ondergedoken. Ik ben grootgebracht met deze wetenschap, maar heb ook een heel gelukkige jeugd gehad. Sinds tien jaar ben ik reisleider naar Polen. Ik ben in alle concentratie en vernietigingskampen geweest. Natuurlijk is dat heel aangrijpend. Het verhaal dat Josseles zusje weggevoerd wordt uit het weeshuis en haar zieke vriendin een jas om haar schouders legt, heb ik meerdere keren van overlevenden gehoord. Om te controleren of het verhaal niet te aangrijpend is, heb ik het een aantal joodse kinderen laten lezen. Zij zeiden dat het kon, al zei één dat ze het boek niet voor het slapengaan zou lezen.”

Voor wie schreef u het boek?

"Mijn uitgever wilde dat ik zou kiezen voor een roman of een jeugdboek. Het is een ieugdroman geworden, die ook door volwassenen gelezen kan worden. Ik wilde de Joodse karakters goed bewaren. Tegelijk moest het boek leesbaar zijn voor Nederlanders die minder bekend zijn met de joodse levensstijl.”
Heeft u bewust voor veel joodse termen in uw boek gekozen?

“Ja, achterin staat een woordenlijst. Ik heb me ook voortdurend afgevraagd of al die termen niet te storend zouden zijn. Ik heb het manuscript op een aantal reizen naar Polen voorgelezen. De deelnemers verzekerden me dat het niet zo was."


Welke boodschap wilt u met uw boek overdragen?

"We leven in een periode dat de levende getuigen er niet meer zijn. Ik hecht er veel aan dat dit deel van de geschiedenis zichtbaar blijft voor de samenleving.”


Het boek heeft geen illustraties. Is daar bewust voor gekozen?

"De uitgever en ik wilden de lezer de gelegendheid geven zelf een beeld bij het boek te creëren. Jossele krijgt alleen een gezicht op de voorkant van het boek. Dat vond ik wel heel spannend. Maar het is de Jossele geworden die ik in mijn hoofd, had, verdrietig en toch een beetje brutaal."


Wat gaat u vandaag in uw toespraak zeggen?

"Mijn toespraak zal in elk geval gaan over het oude joodse Scheveningen van eind jaren dertig, van het begin van de oorlog en van net daarna. Dat model koos ik ook voor dit boek.”


Gaat u meer kinderboeken schrijven?

“Ik ben al aan een ander boek bezig. Het gaat over oorlogspleegkinderen. Twee zusjes worden door hun ouders meegegeven aan het verzet voor een onderduikadres. Eén van de zusjes komt na de oorlog vrij snel terug bij de joodse gemeenschap. Het andere meisje gaat een veel langere weg om terug te komen."