www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Heeft de evolutie een doel?
Over schepping en emergente evolutie
Jacob Klapwijk
Kok, Kampen
ISBN 9789043516563
pb. 313 blz., prijs € 24,95




Sluiten evolutie en schepping elkaar uit? Is 'intelligent design' een onzalig compromis? Berust de evolutie op toeval of zijn er ook sporen van doelgerichtheid? Filosoof Jacob Klapwijk keert zich tegen creationisme en ID-theorie maar ook tegen een reductief naturalisme. Hij dicht de kloof tussen het scheppingsverhaal en het neodarwinisme, geïnspireerd door Augustinus en met behulp van de theorie van 'emergente evolutie'. Voor hem heeft de evolutie een innoverend karakter.
 

1. Ellips - januari 2010

Heeft de evolutie een doel?

Recensie door Mr. H.P. Medema

Een gemakkelijk te lezen boek is dit niet. Het gaat over een breed, bekend en berucht biologisch onderwerp: de evolutietheorie van Darwin — maar dan vanuit een wijsgerig perspectief. Jaap Klapwijk is emeritus-hoogleraar filosofie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en een leerling van D.Th. Vollenhoven.

Vanuit een visie op filosofie als de moeder van alle wetenschappen gaat Klapwijk op pad, en het wordt een pad van reflectie op de evolutie. Hij doet geen poging wetenschappelijke feiten omver te kegelen, maar zoekt aansluiting bij Augustinus. De tijd is geschapen, zei deze beroemde kerkvader; dat wil zeggen dat God niet in de tijd een moment (of een week) heeft uitgekozen om zijn scheppingswerk te volbrengen, maar de tijd is zélf een schepsel van God. De wereld is samen met de tijd geschapen en komt in de procesgang van die tijd tot dynamische ontsluiting. Alles wat God in den beginne schiep, treedt in het proces van de tijd aan het licht (43). 'Kortom, in Bijbels perspectief is God van meet af de schepper van alles. Hij is ook schepper van de tijd, van verleden en heden, dus ook van al wat in de tijd ontstond of ontstaat. Creatie of evolutie ( ... ) is een onzinnig alternatief. Creatie is de oorsprong van evolutie, evolutie de temporele verwerkelijking van creatie' (90). God is niet de God van de deïsten, die eenmaal (zesduizend, tienduizend, miljoenen of miljarden jaren geleden) een geweldige slinger aan het uurwerk van de schepping geeft, waarna het altijd keurig blijft tikken — behalve wanneer Hij er weer even iets aan bijstelt. God schept de wereld, en in die schepping het dynamisch ontsluitingsproces dat wordt geregeerd door zijn gebod om te bestaan.

Hoe de auteur hieraan verder uitwerking geeft, hoe hij gebruik maakt van het zogenaamde emergente evolutiedenken (maar daar toch weer niet mee kan instemmen, er zelfs tegen waarschuwt), hoe hij de schepping in het kader van de reformatorische wijsbegeerte plaatst (maar vaak niet langs de traditionele lijnen), dat moet de lezer zelf maar tot zich nemen. Het redebeleid zwalkt soms een beetje van het ene thema naar het andere, ik moest vaak via de inhoudsopgave en het register weer houvast zoeken, maar die onderdelen staan er tenslotte ook niet voor niets in. Een paar interessante punten op filosofisch gebied: Klapwijk ziet het proces van (emergente) evolutie zich niet afspelen in de entiteitsstrucuren, maar in de modale zijnswijzen (118v.). En boeiend is zijn interactie met Herman Dooyeweerd, wiens visie op de evolutie hij probeert te ontdoen van wat hij als een essentialistisch soortsbegrip beschouwd (228v.).

Het ontwerp dat Klapwijk ons voorschotelt is niet meer dan dat, en hoe daaraan verdere wetenschappelijke invulling kan worden gegeven, staat niet aan mij te beoordelen. Maar dit boek laat ons in ieder geval een zinnige weg zien waarin onbeschaamd geloof in creatie door God kan samengaan met vrijheid voor de wetenschap om te werken op basis van een evolutieparadigma.