www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Als een leerling leren preken
Preekvoorbereiding stapsgewijs
Henk van der Meulen (red.)
Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer 2008
167 blz., € 17,90
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl


Alles over preekvoorbereiding, van tekstkeuze tot kansel
Het maken van een preek vereist een grondige voorbereiding. Ze bestaat in het zetten van een aantal stappen: van bezinning op de situatie van de hoorders en op de liturgische context tot en met het werken aan een goede opbouw en aan verzorgd taalgebruik. Dit boek is voor het grootste deel gewijd aan het stappenplan dat wil helpen bij de preekvoorbereiding. Dat begint met nadenken over de context van de gemeente en gaat via exegese en meditatie naar de vertolking en de preekopbouw.
Naast deze stappen in de voorbereiding wordt aandacht gegeven aan de presentatie van de preek, preken in een zorginstelling en aan het analyseren van preken.
Preken maken kun je leren en blijf je leren. Het is een leerweg, waartoe naast reflectie ook spiritualiteit behoort.
Deze studie is een hulpboek op het pad van de preekvoorbereiding. Voor studenten, kerkelijk werkers, predikanten en geestelijk verzorgers. Voor beginners en gevorderden.
 

1. Nederlands Dagblad - 3 april 2009 - www.nd.nl 

Stappenplan voor de preek

Boekrecensie door Wim Dekker

De laatste jaren is er een opvallende nieuwe belangstelling voor de preek. Dit valt op twee manieren te duiden. Het heeft te maken met de crisis van de kerk en verlegenheid rondom de zondagse eredienst. De tijd lijkt voorbij, dat mensen toch wel naar de kerk kwamen, gewoon omdat dat zo hoorde en het zondag was. Veel kerkgangers zijn kritische consumenten geworden met shopgedrag. De beeldcultuur deed haar intrede en velen begonnen zich af te vragen of de preek niet uit de tijd was. Communicatiedeskundigen vertelden dat tachtig procent van wat verteld wordt, niet wordt gehoord en dan kan even de gedachte opkomen dat het preken een hopeloze onderneming is.

Anderzijds duidt de nieuwe belangstelling voor de preek erop dat voorgangers en ook gemeenteleden(!) zich niet zomaar bij de crisis willen neerleggen. Uit recent praktisch theologisch onderzoek (bijvoorbeeld dat van Ciska Stark en Hanneke Schaap) blijkt dat kerkgangers nog heel veel van de preek verwachten en dat ondanks alle terechte nieuwe aandacht voor de liturgie, voor de meeste kerkgangers de waarde van de kerkdienst toch staat of valt met het antwoord op de vraag of ze iets aan de preek hebben gehad.

Het blijkt steeds weer dat wanneer de prediker deze twee dingen niet helder heeft voordat hij begint te schrijven, de preek niet helder en concreet wordt en dus min of meer mislukt. Als stap 4 wordt genoemd bezinning, meditatie, gebed. Ongetwijfeld moet je dit stappenplan niet wettisch hanteren, want het is natuurlijk niet verboden eerder te bidden. Zelf zou ik trouwens stap 3 en 4 omdraaien. Stap 5 is nauwkeurig structuur en ontwerp vaststellen. Stap 6 houdt zich vooral bezig met de vraag in welke taal en met welke beelden voor welk gehoor het gevondene mag worden vertolkt.

Stap 7 is het schrijven van de preek. Daar wordt een pleidooi voor gevoerd door Kees Bregman, die onlangs promoveerde op een studie over de betekenis van het dichterlijke werk van Martinus Nijhoff voor de preek. Terecht wijst hij erop dat taal ontstaat in een concrete gemeenschap en dat taal groeit in rijkdom door te schrijven. Al schrijvende wordt iets geboren, dat er voordien niet was. Is dat ook al sprekende zo? Dat is alleen het geval bij begenadigde, zeer geoefende sprekers die hun taalrijkdom meestal ontwikkeld hebben door het schrijven.

Feedback
Stap 8 gaat over het houden en bespreken van de preek. De vier vragen, die worden genoemd om aan de hand daarvan de preek te bespreken zijn even eenvoudig als doeltreffend. In de praktijk zal de preek niet zo vaak op deze manier worden besproken, maar het zou vruchtbaar zijn wanneer het vaker gebeurde, bijvoorbeeld in kerkenraden. Predikanten zouden de noodzakelijke feedback krijgen, die ze nu vaak missen en gemeenteleden zouden leren luisteren naar waar het op aankomt. Nergens beter dan in zo’n preekbespreking komt naar voren dat voorganger en gemeenteleden samen levenslang leerling blijven van de Schrift en elkaar zo ook veel te zeggen hebben.

Ik miste tussen stap 7 en stap 8 het memoriseren, of het zich op andere wijze zo eigen maken van de geschreven tekst dat deze met een grote vrijheid en in belangrijke mate los van het papier kan worden gebracht. Dat kost extra tijd. Toch is deze tijd nodig om te voorkomen dat veel van de geschreven preek verloren gaat. Mijn ervaring met het luisteren naar jonge predikanten, is in ieder geval, dat ik vind dat ze het geschrevene te veel staan voor te lezen. Dan is het me gauw te veel en dwaal ik af. Het alternatief is niet uit het hoofd preken, maar zo preken van een geschreven tekst alsof het uit het hoofd is.

Meerwaarde
Het is heel belangrijk dat dit boek is verschenen voor studenten, predikanten en ook voor gemeenteleden. Wanneer zij dit boek doorlezen, kunnen ze onder de indruk komen van wat er allemaal komt kijken voordat een preek is geboren. Ze kunnen daardoor beter meeleven met hun predikant, ook betere feedback geven. Dat laatste is zeer belangrijk. Gemeenteleden zijn meer dan kritische consumenten. Zij zijn zelf ook subject van de verkondiging. Zij zijn allen betrokken in het ontvangen , maar ook in het doorgeven van Gods boodschap aan de wereld van heden.

Meer dan voorheen gebeurde, wordt in dit boek, dat vanuit de academie is geschreven, nadruk gelegd op de vroomheid. Zonder persoonlijke vroomheid, gebed en meditatie wordt het met de preek niets. Dat hebben veel mensen al heel vaak gezegd. Maar het is heel belangrijk dat dit nu ook door vakmensen wordt gezegd. Zo ergens, dan moeten in de predikkunde vroomheid en wetenschap samengaan.