1. Bode - maart 2006

Kerk voor kids
Het beste uur in de week van ieder kind

Boekrecensie door Jesse van Nes
(tweedejaars student Bachelor theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit, Leuven. Onder begeleiding van: drs. Jack Barentsen)

Kerk voor Kids, het beste uur in de week van ieder kind is een groepsreis die is bedoeld voor iedereen die actief is in kinderwerk' (p. 15). Samen met de auteur maak je een reis die begint bij nul en eindigt bij een groots kinderwerk. Een kinderwerk waarbij het uurtje zondagsschool absoluut het hoogtepunt in de week is voor de kinderen.

Onmogelijk? Sue Miller vertelt het verhaal achter Promiseland, het kinderwerk van de bekende Willow Creek Community Church (WCCC) in Chicago. Ook daar begonnen ze met niets. Nu echter komen er elke week zo'n drieduizend kinderen en zijn er zo'n duizend vrijwilligers bij betrokken. De motivatie voor Sue Miller om haar ervaringen op te schrijven, is om iedereen die actief is in kinderwerk aan te vuren om zo'n soort groots kinderwerk op te zetten in de eigen kerken. Dit is de bekende hoge verwachting en hoge visie van Willow Creek publicaties. Toch denk je na het lezen van dit boek niet meer hetzelfde over kinderwerk. 'Dus beschouw de pagina’s die je gaat lezen, als een soort luciferboekje. Ik hoop dat de ideeën in dit boekje zodanig zullen uitdagen dat de status quo wordt doorbroken. Dit zal zonder twijfel tot een gezonde wrijving leiden. Door die wrijving zal er een vonk ontstaan en die vonk zal op haar beurt vlammen voortbrengen. En hou je dan maar vast! Laten we nu je een beetje bent opgewarmd, op pad gaan...' (p. 15). Juist daarom is het zo goed dit boekje eens te lezen.

Miller begint het boek met de geschiedenis van Promiseland. Het blijkt dat het opstarten niet zonder vallen en opstaan is gegaan. In elke periode waren er de nodige (herkenbare) problemen en obstakels, zoals bijvoorbeeld het vinden van de juiste leiders. Het wordt voor de lezer duidelijk dat als je echt aan zo'n werk wilt beginnen gebed, geloof, overgave en doorzettingsvermogen noodzakelijk zijn.

Wat is dan het geheim geweest voor het slagen van Promiseland? Visie en een duidelijk mission statement. 'Enkel door een doel voor ogen te hebben kun je scoren' is de gedachte. Je moet weten wat je wilt bereiken, daar een beleid voor maken en daarnaar streven. Zo is het ook met kinderwerk. De visie die Miller had was duidelijk: ‘Ja, ik wil helpen om Promiseland het beste uur in de week van ieder kind te maken. Ja, ik zie in ieder kind potentieel voor het Koninkrijk van God. Ja, ik geloof dat kinderwerk er echt toe doet. En ja, ik zal alles doen wat nodig is om elk jaar effectiever te worden' (p.46).

Het mission statement van de hele Willow Creek gemeente werd overgenomen en aangepast voor het kinderwerk: genade, groei, groepen, gaven en goed rentmeesterschap (of geven).Toch zijn dit nog vage abstracte begrippen voor kinderwerk. Als het op keuzes aankomt, heb je 'werkwaarden' nodig, zag Miller in. Met haar team heeft ze toen de tien waarden van Willow Creek aangepast aan zes duidelijke 'kinderwerkwaarden'. Aan de hand van deze zes waarden moeten alle keuzes/beslissingen gemaakt en getoetst worden. Deze zes waarden zijn: Promiseland is kindgericht, veilig, relevant en praktijkgericht Bijbelonderwijs, een creatieve manier van Bijbelonderwijs, doelbewuste herderlijke zorg in kleine groepen en is bovendien leuk! Opmerkelijk is dat Miller aangeeft dat deze waarden ook te vervangen zijn met eigen gekozen waarden. Dat klinkt aantrekkelijk, maar ik vraag me af of de Promiseland-methode wel zo makkelijk is los te koppelen van de zes waarden die het geheel onderbouwen. Hiermee wordt immers de basis gegeven voor wat nodig is om een groots, duidelijk en gestructureerd kinderwerk op te zetten.

Halverwege het boekje wordt duidelijk hoe dit dan praktisch in z'n werk gaat en wat er zo vernieuwend (en succesvol) is aan de Promiseland methode. Miller begint met het beschrijven hoe 'het beste uur in de week' eruitziet. Het begint allemaal, voor aanvang, met de (grote) groep vrijwilligers van die ochtend. De week ervoor is alles doorgesproken en voorbereid, maar op de ochtend zelf dient dit daadwerkelijk praktisch uitgevoerd te worden. En dus wordt de ochtend drie kwartier van tevoren geopend met een tactiekbespreking. Een kwartier later is het tijd voor de zogenaamde 'activiteitenstations'. De kinderen kunnen nu al van tevoren binnenkomen en zelf uitkiezen waar ze willen gaan spelen. Als het dan eenmaal echt tijd is, wordt de ochtend begonnen in kleine groepen met tien minuten van 'kinderbinding', gevolgd door twintig rninuten van 'grote groeptijd'. Als alle kinderen dan bij elkaar zijn geweest, gezongen hebben en een verhaal hebben 'beleefd', is het weer 'kleine groeptijd'. Hier wordt de ochtend weer in de kleine groep afgesloten samen met de leider en wordt er persoonlijk doorgepraat over de ochtend.

In het boek beschrijft Miller uitvoerig wat precies de bedoeling is van elk onderdeel en welke persoon waar leiding aan moet geven (het bekende gaven gericht werken van Willow Creek, waarbij bijvoorbeeld iemand met een gave voor vertellen het bijbelverhaal vertelt en een creatief persoon de creatieve uitwerking verzorgt). Het is duidelijk dat het klassieke model van 'zingen verhaal werkje' compleet verdwenen is. In plaats daarvan is het een dynamisch gebeuren dat sterk gericht is op de belevingswereld van het kind. Een Bijbelverhaal wordt ook niet meer verteld of voorgelezen, maar wordt gespeeld en wordt naar de situatie van het kind gehaald. 'Een kerk voor Kids', zoals de titel van het boek het treffend aangeeft; een kerk speciaal gericht op het moderne kind. 

Als je tot zover het boek leest, kan het haast niet anders of je bent enthousiast geworden voor het kinderwerk. Je gaat inzien dat kinderwerk ook anders kan en krijgt daadwerkelijk visie om het eens helemaal anders te gaan doen. Naast dit enthousiasme krijg je echter ook twijfels over de haalbaarheid. Er zijn namelijk nogal wat vereisten voor dit model. Ten eerste heb je genoeg ruimte nodig om de verschillende activiteiten te laten plaatsvinden. Ten tweede zijn er veel (getalenteerde) vrijwilligers nodig om zo'n ochtend voor te bereiden en dat is voor de meeste kerken het grootste probleem. Het is daarom ook niet verwonderlijk dat Miller bijna een derde van het boek wijdt aan het uitleggen hoe je aan (gemotiveerde) vrijwilligers kunt komen en ze erbij kunt blijven betrekken. Ook bij de WCCC is dit namelijk steeds een groot probleem geweest.

Miller deelt in dit gedeelte van het boek haar eigen lessen die ze heeft moeten leren. Ze beschrijft hierin herkenbare situaties en maakt de koppeling naar praktische mogelijkheden. Zo beschrijft ze vier verschillende 'monsters' (probleemgebieden) die voor problemen zorgen bij vrijwilligers. Vanuit haar eigen fouten en ervaringen legt ze vervolgens uit hoe die vier 'monsters' overwonnen kunnen worden. Het eerste monster, 'Gebruikt en misbruikt', laat bijvoorbeeld zien dat vrijwilligers gewaardeerd en niet slechts gebruikt willen worden; toon dus je waardering voor het werk dat vrijwilligers doen!

Het boek wordt afgesloten met een aantal persoonlijke oefeningen en teamactiviteiten die je als kinderwerkteam met elkaar kunt doen. Zo groei je tot een hechte eenheid die één doel voor ogen heeft: 'van de zondagochtend het beste uur in de week van ieder kind maken'.

Na het lezen van dit boek ben ik (zelf ook actief in het kinderwerk) onder de indruk geraakt van de Promiseland methode. Het enthousiasme over kinderwerk straalt door het hele boekje heen en je wordt duidelijk op de feiten gedrukt van het belang van het kinderwerk. Daarom alleen al is dit boek meer dan de moeite waard! Het is een echte eyeopener: we kunnen meer van de zondagochtend maken dan we normaal denken en doen! Eén manier om dat te doen is de Promiseland methode, zoals Miller die beschrijft. In elke kerk en/of gemeente dus overstappen naar het Promiseland model? Nee, dat is overdreven. Het is een goed uitgewerkt model met veel moderne ideeën, die zeker tot veel inspiratie leiden.

Maar er zijn ook een aantal kanttekeningen bij te plaatsen. Ten eerste geeft het model een Amerikaanse indruk. Alles is groots opgezet, duidelijk gestructureerd, en vol met allerlei doelstellingen. Dat zal vaak aan de Nederlandse context aangepast moeten worden. Ten tweede lijkt het model sterk gericht op grotere kerken met veel kinderen (meer dan honderd), wat in Nederland in veel kerken (nog) niet het geval is. Hierbij moet wel gezegd worden dat bepaalde elementen met wat creativiteit zeker wel te gebruiken zijn voor groepen vanaf twintig kinderen. Ten derde lijkt het me zinvol ervoor te waken dat de kindgerichtheid van de methode het werkelijke Bijbelse verhaal naar de achtergrond verdringt. Gods boodschap moet centraal staan en het streven om het voor een kind leuk te maken is van secundair belang (en dus niet andersom: Gods boodschap inpassen in leuke activiteiten). Maar toch, het is een geweldig boek om te lezen voor een frisse kijk op kinderwerk. Laat je inspireren, enthousiast maken en ga naar eigen inzicht en context ermee aan de slag! Het Promiseland model is hiervoor een goede start.