www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

2 RECENSIES

Paralleleditie Hebreeuws/Nederlands
Gezamenlijke uitgave NBG en Stichting Sja’ar
2000 pagina's
Afmetingen 220 x 155 x 38
Gebonden
Prijs: 59,95 euro. 
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

Deze uitgave van het Oude Testament in het Hebreeuws met parallel de tekst in het Nederlands is een uniek project in Nederland van het Nederlands Bijbelgenootschap en de Joodse stichting Sja'ar. In de Tanach vindt u rechts de Hebreeuwse tekst, links de Nederlandse tekst van De Nieuwe Bijbelvertaling.
De namen in de Nederlandse tekst zijn aangepast aan de Joodse connotatie. Registers met lezingen van de synagoge en achtergronden bij de aanpassingen in de Nederlandse tekst verduidelijken de uitgave. Een voor Joodse Nederlanders unieke uitgave die de oude versie uit de jaren twintig van de vorige eeuw overbodig maakt.
Een versie die ook voor vele Nederlanders een eye-opener kan zijn, onder meer omdat de Godsnaam consequent met 'EEUWIGE' is weergegeven.
Deze Tanach is een complete Paralleluitgave van de Tanach in het Hebreeuws / Nederlands in de volgorde van de Joodse canon. In het Nederlandse taalgebied is slechts twee keer eerder een complete Bijbel verschenen met zowel de Hebreeuwse tekst als een Nederlandse vertaling, maar deze zijn verouderd of fragmentarisch opgezet. De huidige uitgave is de eerste Tanach met een consistente vertaling die in Nederland verschijnt. De Tanach heeft goedkeuring van het College van Rabbijnen van het Verbond van de Liberaal-Religieuze Joden in Nederland.
 

2. Friesch Dagblad - 5 april 2007 - www.frieschdagblad.nl

Tanach, voor thuis en synagoge

Heerenveen - In Heerenveen komt vandaag het eerste exemplaar van de joodse tweetalige Tanach van de bindmachine. Naast De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) uit 2004 staat hierin de Hebreeuwse grondtekst. Daarmee is er sinds 1868 weer een complete parraleleditie. Volgens prof. dr Judith Frishman is daarmee de NBV nu ook goed bruikbaar voor joods liturgisch gebruik en voor thuis. 

Boekrecensie door LODEWIJK BORN 

De uitvoering is een co-productie van het Nederlands Bijbelgenootschap en de Stichting Sja’ar, de mede-uitgever van Tanach. Burgemeester Job Cohen van Amsterdam zal op 19 april 2007 het eerste exemplaar in ontvangst nemen. Twaalf jaar lang werkten joodse wetenschappers samen met christelijke wetenschappers, priesters, predikanten en literatoren aan de totstandkoming van een Nederlandse vertaling die aanspreekt in hedendaags proza en moderne poëzie. 

Prof. dr. Judith Frishman is als hoogleraar geschiedenis en literatuur van het rabbijnse jodendom verbonden aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg en was als lid van de begeleidingscommissie betrokken bij de totstandkoming van de NBV. Als bestuurslid van de Stichting Sja’ar is zij, samen met de voorzitter van de stichting, prof. dr. I. Young, coördinator van het Tanach-project. 

De meest recente uitgave met een Nederlandse vertaling naast een Hebreeuwse tekst stamt uit 1970, de zogenaamde Dasberg-vertaling. Die vertaling is inmiddels wat ,,ouderwets”, meent Frishman. Bovendien stonden vele van de bijbelgedeelten uit de Profeten en de Geschriften, die tegenwoordig in de liberale synagoges worden gelezen (de zogenaamde haftara), daar niet in.

Rabbijnen 
Bij de totstandkoming is onder meer medewerking verleend door het College van Rabbijnen van het Verbond van Liberaal-Religieuze Joden in Nederland en de Stichting Hebreeuwse en Jiddische woorden in het Nederlands. ,,Het was belangrijk voor de acceptatie en straks het gebruik van de Tanach dat de rabbijnen hier achterstaan.” Onder meer rabbijn David Lilienthal stak zeer veel tijd in de Hebreeuwse tekst. Drs Peter Booij, werkzaam bij het NBG, controleerde alle teksten. Henk Heikens zorgde voor een juiste transliteratie (spelling volgens uitspraak) van de Hebreeuws eigen- en plaatsnamen in het Nederlands volgens de in Joodse kring gebruikelijke uitspraak. Jacob is bijvoorbeeld Jaäkov, Jesaja is Jesjajahoe, Sidon is Tsidon en Deuteronomium is Devariem. 

De doelgroep voor de Tanach is volgens Frishman ,,de joodse gemeenschap, theologen, theologiestudenten en bijvoorbeeld mensen die geïnteresseerd zijn in Hebreeuws. Het is niet alleen een boek voor in de synagoge, maar ook voor thuisgebruik. De eerste oplage heeft drieduizend exemplaren. We denken dat er zeker een markt voor is.” 

Het was opmaaktechnisch een karwei om de teksten goed naast elkaar te krijgen. De Nederlandse tekst beslaat dertig procent meer ruimte dan de Hebreeuwse. Er zijn een paar veranderingen in aangebracht ten opzichte van de bestaande NBV. De volgorde van de bijbelboeken is aangepast aan de joodse traditie: na de Tora (de vijf boeken van Mozes) komen de Profeten en vervolgens de Geschriften. In de huidige edities staan sommige bijbelboeken anders gerangschikt. 

Verschillen 
De meest in het oog springende afwijking van de oorspronkelijke NBV-tekst is de Godsnaam. In de NBV was gekozen voor ‘de HEER’, in de nieuwe Tanach-uitgave wordt de Hebreeuwse aanduiding JHWH weergegeven als ‘de Eeuwige’. De vier letters worden nooit hardop uitgesproken; daarvoor in de plaats wordt ‘Adonai’ gelezen. Dit betekent ‘Heer’ en is daarom in veel edities meestal op die manier vertaald. Frishman: ,,Al vanaf de zeventiende eeuw wordt in de joodse vertalingen ‘De Eeuwige’ gebruikt. Naast de Tetragrammaton of vierletter naam komt ook de Godsnaam ‘Elohiem’ vaak voor, hetgeen ‘God’ betekent en is dus als zodanig weergegeven.” 

Frishman stapte destijds na negen jaar uit de begeleidingscommissie van de NBV omdat ze het niet eens was met de keuze van HEER, als vertaling van de Tetragrammaton. In een Leeswijzer wordt in de NBV wel vermeld dat in plaats van HEER ook de Eeuwige, Aanwezige, De Naam, He(e)re, God, Onnoembare, Enige of Levende kan worden gelezen. Nog een verschil met de bestaande edities zijn de aanduidingen bij de tekst van de lezingen volgens het leesrooster. Achter in het boek zijn de leesroosters te vinden van zowel de eenjarige als de driejarige cyclus bij het voorlezen van de boeken van de Tora. 

Op de kaft prijkt het Hebreeuwse woord ‘Tanach’. T-N-CH is de afkorting van de woorden Tora (de vijf boeken van Mozes), Neviiem (de Profeten) en Chetoeviem (de Geschriften), de boekdelen waaruit de Hebreeuwse bijbel is opgebouwd. Om deze afkorting te kunnen uitspreken, worden er klinkers tussen gezet. Daardoor ontstaat het woord Tenach of Tanach. 

De plaatsing van de klinker- en zangpunctuatie moest handmatig, door alle boeken heen, worden gecontroleerd en gecorrigeerd. De verbindingsstreep tussen sommige woorden in de Hebreeuwse tekst ontbrak. Er waren problemen wat betreft ketiv en keri. ,,Wat er staat geschreven en wat er volgens de traditie moet worden gelezen. En als je poëtische teksten als poëzie wil afdrukken, hoe moet je de verzen dan clusteren? De indeling in alinea’s, het plaatsen van kopjes, witregels, dat is allemaal interpretatie. Om keuzen te verduidelijken werd gebruik gemaakt van noten. Juist in de noten kun je laten zien dat de tekst ‘leeft’, dat er soms vreemde dingen voorkomen.” 

Met de voltooiing van deze Hebreeuws-Nederlandse editie van de Tanach is volgens Frisman meer dan alleen een publicatie gerealiseerd. ,,Dit boek is een bevestiging van het bestaan van een levende, dynamische, joodse gemeenschap.” 

Voorlopers van de Tanach 
Slechts twee keer eerder is een complete Bijbel verschenen met zowel de Hebreeuwse tekst als een Nederlandse vertaling. In 1862 is er een Hebreeuwse tekst uitgegeven met een volledige vertaling, die echter bestond uit een samenbundeling van werken van verschillende vertalers, en in 1868 is er een Bijbel met de Hebreeuwse tekst en de Nederlandse Statenvertaling gepubliceerd te Londen, Engeland. De Tora (de eerste vijf bijbelboeken) is verschillende malen in een tweetalige uitgave verschenen, deels met de haftarot (wekelijkse voorlezingen uit de profetenboeken) erbij en deels voorzien van commentaar, van S.I. Mulder in 1826, G.I. Polak, M.S. Polak en M.L. van Ameringen in 1841-1844, A.S. Onderwijzer in 1895-1901, J. Vredenburg in 1899-1903 en J. Dasberg in 1970. 

---

1. NBD/Biblion recensie

Nadat in 2004 de Nieuwe Bijbelvertaling (NVB) is verschenen is er op voorstel van het Verbond van de Liberaal-religieuze Joden in Nederland gewerkt aan deze tweetalige uitgave van de TaNaCH, de joodse benaming voor de boeken van Mozes, de Profeten en de Geschriften, ook wel het Oude Testament genoemd. Na bijna 150 jaar is er weer een actuele, volledige bijbel met zowel de Hebreeuwse grondtekst als een consistente Nederlandse vertaling, de NBV. 

De uitgave is in twee kolommen. Rechts staat de Hebreeuwse en links de Nederlandse tekst. De bijbelboeken zijn van achter naar voren opgenomen en de tekst wordt volgens de Hebreeuwse leeswijze van rechts naar links gelezen. Er is een aantal kleine wijzigingen doorgevoerd, vergeleken met de NBV-uitgave van 2004. De belangrijkste zijn de volgorde van de bijbelboeken en de spelling van de persoonsnamen op Hebreeuwse wijze. Daarnaast wordt de Godsnaam in deze uitgave aangeduid met de traditionele joodse benaming 'de Eeuwige' in plaats van de christelijke aanduiding 'de HEER'. Door het bijgevoegde leesrooster voor zowel een eenjarige als driejarige cyclus van voorlezingen is deze zeer verzorgde uitgave ook geschikt voor gebruik in de synagoge.

(NBD|Biblion recensie, W.H.J. van Stiphout)