|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu 1 RECENSIE
De legendarische saxofonist Abe Kans hoort in het ziekenhuis dat hij een enorme vlek op zijn longen heeft. De Braziliaanse priester Josephsson verneemt op die dag dat zijn longen brandschoon zijn. Maar de radiologe in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis vergiste zich... 1. Reformatorisch Dagblad - 2 januari 2012 - www.rd.nl Willem Jan Otten stelt in ”De vlek” plaatsvervanging aan de orde
”De vlek” is een vertelling, maar bestaat geheel uit verzen. Iets dergelijks deed Otten niet eerder, hoewel zijn lange gedicht ”De eend” (1975) ietwat vergelijkbaar is. ”De vlek” telt zo’n tachtig pagina’s met heldere versregels die zich tamelijk gemakkelijk laten begrijpen. Dat is een fiks verschil met Ottens poëzie, die lastiger te doorgronden is. Toch is aandachtige herlezing ook bij deze vertelling nuttig en effectief, want de eigenlijke raadsels die aan de basis liggen van deze vertelling zijn niet een-twee-drie te vatten in verstandelijke redeneringen. Misschien zijn die raadsels sowieso onbevattelijk voor het rationele denken, waarmee we maar al te graag mysteries doorzichtig willen maken en willen categoriseren. Ottens vertelling staat haaks op zo’n streven; hij toont het mysterie van de plaatsvervanging en leert de lezer dit mysterie als mysterie te begrijpen. Tegelijk is alles concreet en aanraakbaar in ”De vlek”, waarin het gaat over kankerpatiënten, bewakingscamera’s, een verdachte tas van het merk Adidas (met bom erin?), muziek van Bach en medische missers. Zo’n tien personages wandelen rond in Ottens vertelling; twee doden worden achteraf betreurd. Tweelingbroers Vlek is de achternaam van de twee hoofdpersonen van ”De vlek”. Zij zijn een tweeling, maar leven niet bijster warmpjes met elkaar. Al aan het begin valt te lezen: „Zo’n tweelingbroerverhaal/ waarin de één het leven/ van de ander op zich neemt/ wordt dit niet een twee drie.” Toch is dit precies waar het verhaal steeds nadrukkelijk op uitloopt, dankzij een typische Ottensituatie waarin de spanning tot een maximum wordt opgevoerd. Een van de twee broers Vlek (Abel) krijgt te horen dat hij een grote kwaadaardige vlek op zijn longen heeft. Hij trekt zijn consequenties en reist af naar een eenzame plek, om zijn wanhopige laatste daad te stellen. Maar spoedig blijkt dat de foto’s van zijn longen zijn verwisseld met die van een ander. Laat die ander nu ook nog eens Josefsson (= Jozefs zoon) heten en je weet welke religieuze oriëntatie er onder deze vertelling ligt. In deze figuur komt het goddelijke mysterie van de menswording van de Zoon van God ter sprake. Mislukkeling Toch is met deze constatering de puzzel niet opgelost; de leeservaring begint pas. Want hoe werkt dat, de plek van de ander innemen? Die vraag raakt aan het hart van deze vertelling. Josefsson vormt een sleutel om hierop greep te krijgen. Hij is een idioot, kun je gerust zeggen: het type mislukkeling dat bij grote christelijke schrijvers – Dostojevski, O’Connor, Greene – symbool staat voor het goddelijke heil. Josefsson spreekt moeilijk verstaanbaar, een beetje in orakeltaal, hij is lichamelijk gezien een beetje afzichtelijk (hij heeft geen „gedaante of heerlijkheid”, zou Jesaja zeggen). Als de dokter hem meedeelt dat zijn longen toch níét schoon zijn, zoals hem eerder was gemeld, maar dat zijn longen een grote kwaadaardige vlek vertonen – dan reageert hij niet verschrikt, maar zegt: „Een woord van u en ik ben heel.” Die uitspraak is zonder twijfel niet gericht op de dienstdoende arts: het is een gebed....... ( ... ) Overigens, wie de Bijbelverhalen kent, ziet meteen dat hier het Genesisverhaal doorschemert van de broers Kaïn en Abel. ( ... ) De behandelend arts in het ziekenhuis drijft de spot met de religieuze gevoelens van Josefsson. In zijn medisch-rationele wereldbeeld bestaat er niets buiten de biologie. Een religieuze uitleg van fundamentele gebeurtenissen in het mensenleven is aan hem niet besteed....... Lees verder... |
