www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Terug naar de ware Lebuïnus
Deel 2 in de reeks Deventer Kopstukken
Dirk Otten
uitg. Deventer Universitaire Pers, Deventer, juni 2010
ISBN:9789079378999
Harde kaft
112 blz.; € 19,95.
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

Lebuïnus heeft zich van de bekende missionarissen Willibrord, Bonifatius en Ludger onderscheiden door te prediken in gebieden die door de Franken nog niet waren onderworpen. Het was vooral zijn bekeringsexpeditie naar de Volksvergadering van de Saksen in Marklo aan de Wezer, diep in het vijandige Saksenland, die op zijn tijdgenoten grote indruk maakte.
Na Lebuïnus' dood in 773 was er eerst een mondelinge overlevering van zijn optreden. Midden negende eeuw werd de eerste korte biografie over Lebuïnus geschreven, een zogenaamd heiligenleven, dat men later de Vita antiqua is gaan noemen. Dit heiligenleven was in tegenstelling tot de andere, traditionele heiligenlevens geen stichtelijk en verheerlijkend verhaal over een voorbeeldige heilige. Het beschrijft een jeugdige en nog onbezonnen evangelieprediker wiens optreden in de Saksische Volksvergadering op een mislukking uitloopt.
Begin tiende eeuw schreef de in zijn tijd beroemde wetenschapper Hucbaldus een 'klassiek' heiligenleven over hem, de Vita Lebuini. Alles wat Hucbaldus in de Vita antiqua minder gepast vond, heeft hij weggelaten en aan zijn Vita allerlei stichtelijkheden en verwijzingen naar bijbelteksten toegevoegd.
In de beschrijvingen en gedichten die daarna over Lebuïnus werden geschreven, raakte Lebuïnus zelf op de achtergrond, of men belichtte één aspect van zijn optreden. Voor de Moderne Devoten stond zijn vroomheid op de voorgrond, de predikant en amateur-historicus Nagge in Twello maakte van hem in de tweede helft van de zeventiende eeuw een predikende avonturier in het woeste Saksenland, en volgens een Duitse historicus uit het begin van de twintigste eeuw waren de teksten over Lebuïnus niet meer dan legenden die voor een deel het karakter van een sage hadden. In een twaalftal hoofdstukken wordt in het boek beschreven welke, voor een deel zeer tijdgebonden, voorstellingen men zich vanaf de negende eeuw maakte van Lebuïnus' leven en optreden.
 

1. Reformatorisch Dagblad - 29 maart 2011 - www.nd.nl of www.refdag.nl 

Beelden van Lebuïnus

Boekrecensie door Enny de Bruijn

De grootste kerk van Deventer draagt nog altijd de naam van de missionaris die in de achtste eeuw het Evangelie in Overijssel bracht: Lebuïnus. Over hem schreef Dirk Otten een prachtig vormgegeven boekje met een pretentieuze titel: ”Terug naar de ware Lebuïnus”.

In dertien hoofdstukken behandelt de auteur de beelden van Lebuïnus die eeuwenlang via kunst en literatuur gevormd zijn. Eerst heiligenlevens, daarna gekleurde geschiedschrijving, ten slotte ‘ware’ wetenschap.

Dat laat zien dat er volgens de auteur sprake is van vooruitgang, en bovendien dat er met zorgvuldig bronnenonderzoek wel een beeld van de ware Lebuïnus zal ontstaan. In de oudste bronnen, zegt hij, wordt Lebuïnus als gewoon menselijk afgeschilderd, compleet met menselijke emoties en gebreken – die bronnen moeten dus wel de waarheid vertellen, ontdaan van alle latere aanslibsels en toevoegsels. De vraag is echter of Otten daarbij voldoende rekening houdt met de verteltradities waarin zulke teksten geschreven zijn en met de subjectieve beeldvorming die altijd, in elke tekst, aanwezig is.

Een gemis is verder dat twee geschiedschrijvers van Deventer, Revius en Dumbar, niet aan het woord komen. Met name Revius heeft uitvoerig onderzoek naar Lebuïnus gedaan, en hij komt als eerste met de theorie van de twee Lebuïnussen. Het klopt dus niet dat de Reformatie het beeld verduisterd heeft, zoals Otten bij de bespreking van dominee Nagge aantekent. Niettemin blijft het boeiend en intrigerend om de vele versies van het Lebuïnusverhaal te lezen en de prachtige illustraties te bekijken.