www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Jeruzalem en Athene
Een blijvende worsteling in de theologie
drs. C. Ouwendorp
uitg. Eburon, Delft, 2012
459 blz.; € 34,50
9789059724990
Dit boek bestellen...

'Wat heeft Jeruzalem met Athene te maken?' is het gevleugelde woord van de kerkvader Tertullianus. Het is een vraag die kerk en theologie van meet af aan heeft bezig gehouden en verschillende antwoorden heeft opgeleverd. Het is een vraag die nog steeds actueel is. Zo ongeveer de laatste dertig jaar is er op het gereformeerde erf in ons land sprake van een zekere herleving van de scholastieke theologie, die immers ontstaan is uit een samentreffen van het Griekse en het christelijke denken. Er zijn de laatste decennia veel publicaties verschenen waarin het negatieve imago van de scholastieke theologie wordt verwisseld voor een positieve herwaardering en verdere toepassing. Veelal wordt in deze publicaties gesteld dat de scholastiek het christelijke dogma niet inhoudelijk heeft aangetast. Het zou veeleer gaan om de toepassing van een bepaalde methode of werkwijze, zoals die in de middeleeuwse scholen gestalte heeft gekregen. Het aanbrengen van heldere onderscheidingen (distinguere) zou volgens sommigen de core business zijn van de gehele scholastiek traditie.In dit boek wordt ingegaan op de vraag of de toepassing van het Griekse denken in de theologie zich hoofdzakelijk (heeft) beperkt tot de genoemde methodische werkwijze. Wordt op deze wijze niet teveel over het hoofd gezien dat een bepaalde methode georiënteerd is aan een visie op de werkelijkheid? In dat geval zouden er wel degelijk ontologische en antropologische inhoudelijke invloeden een rol kunnen spelen in de ontmoeting tussen Jeruzalem en Athene in de theologie. Het eerste - historische - gedeelte van dit boek laat de worsteling zien van het christelijke denken met de Griekse wijsgerige erfenis. Daarna komen enkele vitale dogma's aan de orde waarin de vraag naar de invloed van de Griekse filosofie op de theologie aan de orde komt.De auteur studeerde historische- en theoretische pedagogiek en filosofie als bijvak. Hij is geïnteresseerd in de doorwerking van de filosofie in de wetenschap, omdat volgens hem in de grondslagendiscussies van de vakwetenschappen doorgaans belangrijke filosofische knopen worden doorgehakt. Zo ook in de theologie.

..

1. Sophie - februari 2013 - www.sophieonline.nl

Griekse denken werkte desastreus door in christelijke theologie

Boekrecensie door Klaas van der Zwaag

Het Griekse denken is niet neutraal, maar heeft desastreus doorgewerkt in de christelijke theologie. Dat blijkt in de scholastiek in de Middeleeuwen en de tijd na de Reformatie, de zogeheten gereformeerde scholastiek. Dat stelt drs. C. Ouwendorp in een lijvige studie Jeruzalem en Athene. Een blijvende worsteling in de theologie. Zijn remedie behelst een antwoord vanuit de reformatorische wijsbegeerte.

Ouwendorp (71), woonachtig in het Veluwse Stroe, is voor de meeste lezers van Sophie een onbekend figuur, hoewel hij weleens in Philosophia Reformata publiceerde. Hij is een typisch voorbeeld van een autodidact die zich in zijn vrije tijd – hij had jarenlang samen met zijn broer een tegelzettersbedrijf – verdiepte in de filosofie. Hij studeerde op latere leeftijd pedagogiek en filosofie, onder meer aan de Vrije Universiteit, en is zijn leven lang bezig met het bestuderen van het grensgebied tussen filosofie en theologie.

Zijn boek is één systematische onderbouwing van de stelling dat het Griekse denken via de tussenstap van de scholastiek – in haar middeleeuwse én gereformeerde variant – een desastreuze invloed heeft uitgeoefend op de gereformeerde theologie. Het zijn vooral de Griekse noties van de zijnsleer, het causale denken en het intellectualisme die ervoor gezorgd hebben dat de theologie behept is met een in feite heidens Godsbeeld, zo stelt Ouwendorp. Niet de bijbelse God die een relatie aangaat met mensen, door middel van het Woord en door het geloof in Christus, maar de abstracte, onbewogen God van Aristoteles, de in zichzelf Zijnde, de Eerste Beweger en Eerste Oorzaak, is kerk en dogmatiek binnengeslopen en heeft ook de prediking gestempeld.

Substantiebegrip
De grote boosdoener is volgens Ouwendorp het substantiebegrip bij Aristoteles. Het substantiebegrip is volgens de schrijver door de Grieken opgeworpen om het probleem van ‘zijn’ en ‘worden’ op te lossen, iets waar de Grieken sterk mee worstelden. Plato constateerde dat alles in de werkelijkheid aan verandering onderhevig is. Niets blijft aan zichzelf gelijk. Toch wil hij vasthouden aan de leer van Parmenides dat een ding altijd aan zichzelf gelijk blijft, anders zou je niet kunnen spreken over de identiteit van de dingen door de tijd heen. De dingen zouden dan onkenbaar zijn. Nu zocht Plato het vaste, het onveranderlijke, in een transcendent rijk van ideeën. Dat is de ware werkelijkheid. Deze wereld is daar een verschijning van.
Lees verder...