www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

6 RECENSIES

God Bewijzen
argumenten voor en tegen geloven
Stefan Paas en Rik Peels
382 pag., € 19,95 
ISBN 9789460037245
Uitgeverij Balans, 2013
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

Moet je gek zijn om in God te geloven? Of op z’n minst naïef, onkritisch en zweverig? Moderne mensen hebben afgerekend met de illusie dat er een God bestaat. Toch wil God maar niet dood. Nog altijd zijn er weinig onderwerpen die meer stof doen opwaaien dan juist religie. Buiten Europa groeit religieus geloof. En zelfs in het seculiere Nederland zijn er mensen die zich tot het geloof in God bekeren. Natuurlijk kunnen we dat zien als een nieuw bewijs voor de onuitroeibare irrationa-liteit van mensen. Maar misschien is er meer aan de hand. Misschien is geloven in God niet zo dom als het lijkt.

Dat laatste is precies wat in dit boek wordt beweerd. Twee wetenschappers zetten hier de argumenten voor en tegen Godsgeloof op een rij. Ze doen dat op een milde manier, zonder polemiek of bekeringsijver, al zijn ze zelf wel gelovig. Het boek is geschreven met vaart en humor en het bevat de laatste wetenschappelijke en filosofische inzichten over religie en Godsgeloof. Het is tot stand gekomen met medewerking van gelovige en niet-gelovige wetenschappers uit verschillende vakgebieden en bedoeld voor mensen die openstaan voor argumenten.

Stefan Paas (1969) is hoogleraar theologie aan de VU in Amsterdam. Hij publiceerde onder andere op het gebied van politiek en cultuur. In januari 2012 noemde Elsevier hem een ‘denker die ertoe doet’.

Rik Peels (1983) promoveerde in de filosofie en is postdoc aan de VU in Amsterdam. Hij schrijft regelmatig opiniërende bijdragen in de landelijke pers.

..

6. Geloof en wetenschap - november 2013 - www.geloofenwetenschap.nl

God bewijzen

Door Jan Riemersma

Filosofie bevindt zich in het gebied tussen meting en mening. Het zou ideaal zijn als we alle vraagstukken zouden kunnen beantwoorden door een eenvoudige meting uit te voeren. De praktijk is echter verre van ideaal. Op uitgerekend de belangrijkste vragen van het leven krijgen we géén afgemeten antwoord: hoe behoren we ons te gedragen, heeft het bestaan een diepere zin en bestaat god? Wie naar een rechtvaardige samenleving streeft en zich wil wapenen tegen nihilisme en hopeloosheid kan aankloppen bij de filosoof. Ook voor de beste wetenschapper komt er een ogenblik waarop hij het meetlint aan de kant moet leggen om al zijn kennis aaneen te rijgen tot een samenhangend beeld van de wereld.

Filosofen beheersen de kunst om vraagstukken boven het niveau van de mening uit te tillen. Zij maken daartoe gebruik van argumenten. Een argument ontleent zijn overtuigingskracht aan algemene beginselen die vermoedelijk ‘juist’ zijn of door vrijwel iedereen worden geloofd. Zo vestigde Jeremy Bentham zijn utilitarisme op het algemene beginsel dat vrijwel alle mensen pijn verafschuwen en geluk najagen. Argumenteren is echter geen wetenschap. De een is er behendiger in dan de ander. Bovendien zijn argumenten rekkelijk: je staat soms versteld van de knappe wijze waarop filosofen hun standpunten verdedigen.

GOD BEWIJZEN
In het uitmuntende boek ‘God Bewijzen’ van Rik Peels en Stefan Paas wordt men aan de hand van deze zeer deskundige filosoof en theoloog rondgeleid in de hedendaagse godsdienstfilosofie. Ik denk dat er op dit moment geen beter boek over dit onderwerp in ons taalgebied verkrijgbaar is. Aangezien de vraag of God bestaat buiten het bereik van het meetlint ligt, is dit werk van Paas en Peels niet slechts een aanvulling op wetenschappelijk onderzoek: nee, hun werk is een uitstalling van de meest diepgaande inzichten over God die mensen in de loop der tijd hebben gehad. Wetenschappers kunnen zich ook bezighouden met de vraag of God bestaat, maar uiteindelijk blijft het een louter filosofische vraag. De auteurs van dit boek beheersen de kunst om de lezer te laten meedoen aan het debat: het is niet mogelijk om hun argumenten te lezen zonder instemmend te knikken, of je hoofd te schudden, en aantekeningen te maken in de kantlijn. 
Lees verder...

5. EO-Visie - 14 november 2013 - www.eo.nl/geloven...

“Met dit boek heeft het ‘nieuwe atheïsme’ er een probleem bij”

Recensie door Reinier Sonneveld

Atheïsten beroepen zich op argumenten om aan te tonen dat God niet bestaat. Een uitstekend nieuw boek van de frisse denkers Stefan Paas en Rik Peels toont aan dat er aan deze argumenten nogal wat mankeert.

Een jaar of zes geleden was er een korte hype van de zogeheten ‘nieuwe atheïsten’. Het begon met ‘God als misvatting’ van Richard Dawkins, een venijnig boek waarin hij alle religies afdoet als levensgevaarlijke fantasieën. Het werd razendsnel opgepikt en de media namen het boek reuze serieus.

Inmiddels is de hype van de nieuwe atheïsten weer overgewaaid. Dat komt grotendeels omdat de argumenten niet standhielden. Het waren verrassend genoeg in eerste instantie vooral andere atheïsten die daarop wezen: ze vonden de boeken van Dawkins nogal plat en gemakzuchtig. Laat hem gewoon bioloog blijven, was de teneur van hun kritiek, daarin is hij tenminste kenner, maar zodra het over religie gaat, lijkt hij z’n verstand te verliezen. Je proeft een gêne bij deze mede-atheïsten; ze zien Dawins meer als een clown dan als een serieuze gesprekspartner.

Gelovige denkers
Nu is er ook een grote collectie diepzinnige reacties van gelovige denkers, zoals ‘The Dawkins Delusion’, ‘Atheist Delusions’ en ‘Why There Almost Certainly is a God’. In het Nederlands taalgebied bleef het vooralsnog vrij stil. Maar inmiddels zijn de filosofen Jeroen de Ridder en Emanuel Rutten met een boek bezig met tien rationele argumenten voor het bestaan van God, en nu al is er een prachtig boek van Stefan Paas en Rik Peels........
Lees verder...

4. Blog de Bezieling - 14 november 2013 - www.debezieling.nl

“Atheïsme is onredelijk en sociaal ongewenst”

Het Boek God bewijzen gaat niet zozeer over godsbewijzen – hoewel die aan bod komen – als wel over redelijke argumenten voor het geloof. Of nog preciezer: God bewijzen gaat vooral over de onredelijkheid (de zwakke argumenten) van het ongeloof. Atheïsten kunnen existentieel integer zijn, intellectueel is hun positie onhoudbaar, aldus de auteurs. “Een uitstekend boek”, oordeelt recensent Taede Smedes.

Recensie door Taede Smedes

Valt God te bewijzen? Nee, natuurlijk niet, en dat weten Stefan Paas (hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam) en Rik Peels (filosoof aan diezelfde universiteit) ook best. Daar gaat het ook helemaal niet om in hun boek. De titel is dan ook misleidend. Dit is helemaal geen boek dat probeert God te bewijzen. Het gaat ook niet om de vraag of God wel of niet bestaat. Wél gaat het om argumenten voor en tegen geloven. Het boek draait dus niet om God, maar om geloof, of beter gezegd over de vraag of geloven redelijk is. En dat is het, zo stellen Paas en Peels, in tegenstelling tot het atheïsme.

De schrijvers beginnen hun boek met te verdedigen dat geloven “natuurlijk” is. Ze beroepen zich daarbij op wetenschappelijk onderzoek. Godsgeloof zit als het ware “ingebakken” in de menselijke natuur, stellen zij. Vandaar dat zoveel mensen wereldwijd religieus zijn. Vandaar dat atheïsme, behalve in onze Westerse samenleving, globaal gesproken zeldzaam is. Daarnaast is geloven ook nog eens gezond, vooral voor de gelovige zelf, en het is nuttig voor de samenleving. Vervolgens wordt in een hoofdstuk betoogd dat geloven zonder argumenten prima is, dat er niets moreel laakbaars is aan geloven zonder dat je bewijs hebt voor datgene waarin je gelooft.

Retoriek
Echt spannend wordt het wanneer de auteurs in het derde en langste hoofdstuk van het boek beginnen minutieus de argumenten tegen het bestaan van God te ontluisteren. Alle atheïstische standaardargumenten komen voorbij en worden als lastige wratten doorgeprikt: bijvoorbeeld dat wetenschappers vaker atheïst zouden zijn, dat geloof in God een projectie is, dat wetenschap de mogelijkheid van wonderen heeft weerlegd, dat gebedsexperimenten hebben laten zien dat God niet bestaat en, ten slotte, dat God als hij bestond nooit zoveel lijden zou toelaten......
Lees verder...

3. Indekerk Blog - november 2013 - http://indekerk.be

God Bewijzen

Recensie door Jacques Rommel

Vers van de pers, zo heet dat. Het gebeurt niet zo vaak dat we een boek mogen lezen nog voordat het in de winkel ligt, maar ondertussen is beschikbaar voor € 19,95.

Eerste zinnen: “Moet je gek zijn om in God te geloven? Of op z’n minst naïef, onkritisch en zweverig? Lijden gelovigen aan waanvoorstellingen? Sluiten zij hun ogen voor de realiteit? Als dat zo is, dan hebben wij een probleem. Wij geloven namelijk in God.”

Geloven is normaal
In de inleiding betogen de auteurs dat geloven voor de meeste mensen op de wereld de doodnormaalste zaak is, en je moet al een heleboel pretentie hebben om hen allemaal gek te verklaren. Geloven is normaal, gezond, nuttig en natuurlijk, zo gaan ze de volgende zestig pagina’s verder, zonder uit het oog te verliezen dat er ook (soms sterke) redenen kunnen zijn om van het geloof af te vallen. In hoofdstuk 2 stellen ze dat er niets mis is met geloven zonder onweerlegbare argumenten, en dat is wellicht wat de meeste gelovigen doen. Dit hele boek zal hen geen lor interesseren, want zij weten intuïtief dat ze een goed product gekozen hebben, dat hen op alle vlakken van hun leven voldoening schenkt, en waarvan hun buikgevoel hen zegt: dit is goed en waar! Vergeef me de vergelijking van geloof met een product, maar doorheen heel het boek loopt als een rode draad de verwijzing naar iemand die bezoek krijgt van een stofzuigerverkoper. Deze persoon heeft helemaal geen nieuwe stofzuiger nodig, maar hij/zij wordt niet met rust gelaten, en op allerlei manieren probeert men hem/haar de oude stofzuiger te laten inwisselen voor een nieuwe. Een vreemde stijloefening in deze context, maar ze werkt wel. Basaal of intuïtief geloven hoeft niet irrationeel te zijn, ook al probeert men vanuit verschillende hoeken een dergelijk geloof aan te vallen en te ridiculiseren.

Band tussen religie en moraal
In één beweging gaan de schrijvers in een volgend deel de argumenten tegen het bestaan van God tegen het licht houden, en weerleggen. Dit is het sterkste en meest originele deel van dit boek, maar niet altijd even gemakkelijk, en ondanks de vlotte schrijfstijl niet voor iedereen toegankelijk. De ene auteur is theoloog, de ander filosoof, en dat zul je geweten hebben. Zij hanteren filosofische argumenten en redeneringen en hebben daar goede redenen voor. De voornaamste bestrijders van het geloof zijn namelijk (moraal)filosofen, en het zijn de door hen opgeworpen vestingen die gesloopt worden. Daarna worden de implicaties onderzocht van een maatschappij en een leven zonder God. Men bezondigt zich niet aan goedkope maatschappijkritiek, maar focust zich op het begrip moraal. Wat is de band tussen religie en moraal, en welke andere soorten moraal kan men zich voorstellen, en hoe moet je die evalueren. Het laatste hoofdstuk tenslotte waagt zich aan zes argumenten voor het bestaan van God. Voor liefhebbers of kenners van apologetische boeken zal dit misschien het meest vertrouwd klinken, want de argumenten die aangedragen worden zijn niet echt nieuw.

Conclusie
Zou ik dit boek aanbevelen? Ik heb het met belangstelling gelezen, en het krijgt alvast lovende kritiek vanuit onverwachte hoek, namelijk van Herman Philipse, auteur van Het Atheïstisch Manifest. Wie niet wakker ligt van godsbewijzen zal er weinig vreugde aan beleven. Zelf stellen Paas en Peels het als volgt: geloven doe je op een schaal van 1 tot 7. 1 is de volstrekt gelovige, die nooit bevangen wordt door intellectuele twijfels of existentiële vragen. Aan de andere kant vind je de verstokte atheïst die evenmin last heeft van twijfels of behoefte aan reflectie. Voor hen is dit boek niet bedoeld, maar wel voor iedereen die tussen 3 en 5 scoort. Zij zullen er veel genoegen aan beleven, en mogelijk enkele fijne antwoorden op hun vragen.

2. Bert Altena - 21 oktober 2013 - www.bertaltena.com

God bewijzen

Stefan Paas en Rik Peels noemen het een ‘atheïstische valkuil’ toen gelovigen onder druk van de zich ontwikkelende wetenschap gingen denken dat zij hun geloof moesten rechtvaardigen in plaats van de ongelovigen hun ongeloof. “Zo heeft het christendom in Europa zelf de strop geknoopt waaraan het later werd opgehangen” (p. 64). Dit wat drastische beeld veronderstelt dat je op het pad van de rechtvaardiging van het geloof onherroepelijk het onderspit delft tegen de ratio. Maar de auteurs van God bewijzen willen juist het tegendeel aantonen. Volgens hen zijn er redelijke argumenten om te geloven, sterker: de redenen om wel te geloven in God zijn vaak sterker dan die om te volharden in ongeloof.

Ongeloof is niet zo vanzelfsprekend als het in onze cultuur lijkt. Vanuit deze stelling vertrekken de auteurs. Niet om het gelovig gelijk te bewijzen, ze zijn niet zo naïef om dat te beweren, maar wel om de plausibiliteit van het geloof te onderstrepen. De argumentatie verloopt in vijf stappen, waarbij het pleidooi in de rechtbank model lijkt te staan. Na de bepaling van de zaak die in het geding is, worden eerst de argumenten contra weerlegd en vervolgens de argumenten pro ontvouwd.

In het eerste hoofdstuk gaat het over de vraag ‘waar hebben we het over?’ of te wel, nut en noodzaak van religie. Vervolgens beweren de schrijvers in hoofdstuk 2 dat geloven ook prima zonder argumenten gaat. Maar als er dan argumenten aan te pas moeten komen, zijn die tegen het bestaan van God minder overtuigend dan het lijkt. Dit derde hoofdstuk vormt de hoofdmoot van het boek. Er zijn nogal wat argumenten tegen het bestaan van God die ontmanteld of in ieder geval flink gerelativeerd kunnen worden. In dit gedeelte argumenteren de auteurs mijns inziens op het scherpst. Het is ondoenlijk om dat samen te vatten. Je krijgt bewondering voor de beknoptheid waarmee zij complexe filosofische (logische) discussies weergeven en hun betoog ontwikkelen. Niet dat je het daar altijd mee eens bent, of dat je het gevoel krijgt dat het laatste woord nu is gezegd. Natuurlijk komen ook zij niet uit het dilemma van de klassieke theodicee (hoe kan God tegelijk goed en machtig zijn, gezien het kwaad in de wereld). En als je er niet uit komt, dan rest de theoloog altijd nog een eigen escape: “Als iemand vraagt waarom God het lijden toelaat, veronderstelt zo iemand blijkbaar dat God machtig genoeg is om het lijden in de wereld te verhinderen. Als we enigszins tot ons door laten dringen welke onnoemelijke hoeveelheid leed elke seconde over de wereld wordt uitgestort, moeten we wel geloven dat iemand die dit kan verhinderen beschikt over een onvoorstelbaar grote macht. Maar als dat zo is, veronderstelt de vraag waarom God het lijden niet tegenhoudt dan ook niet dat God te groot is om door ons begrepen te worden?” (p. 205). Met zulke (cirkel)redeneringen win je elk debat.......
Lees verder...

Reactie van Paas en Peels (pdf)...
 

1. - 11 oktober 2013 - www.rd.nl 

Peels en Paas: Geloven is gezond, nuttig en redelijk

Recensie door Klaas van der Zwaag

Religie hoort bij de menselijke natuur, is gezond, je wordt er gelukkig van en is vaak nuttig. „Wie dan nog steeds wil beweren dat mensen niet zouden moeten geloven in God, moet met ijzersterke argumenten komen.”

Dat stellen dr. Stefan Paas en dr. Rik Peels in hun boek ”God bewijzen. Argumenten voor en tegen geloven” (uitg. Balans, Amsterdam, 382 blz.; € 19,95), dat deze week verscheen.

Veel Nederlanders zijn volgens de auteurs oprecht nieuwsgierig naar wat gelovige mensen beweegt, maar zij missen veelal goede informatie. Stefan Paas, hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, en Rik Peels, postdoconderzoeker filosofie aan de VU, willen het „ontwrichte” gesprek over religie een nieuwe impuls te geven. „Dat doen we door nuchter en rationeel uit te leggen wat er redelijk is aan gelovig zijn, zonder retorische trucs of evangeliserende foefjes.” Het boek is gebaseerd op honderden gesprekken en discussies die zij de afgelopen jaren hebben gevoerd met familie, vrienden en collega’s.

In het eerste hoofdstuk gaat het over de bewijslast: moeten gelovigen zich verantwoorden omdat ze in God geloven, of moeten atheïsten eerst maar laten zien dat er geen God is? In onze samenleving wordt vaak het eerste gezegd. Dat komt, aldus de auteurs, doordat religie in het Westen een slechte reputatie heeft. Richard Dawkins en andere ”nieuwe atheïsten” vergelijken religie en geloof met virussen of andere ziekteverwekkers. En als religie eigenlijk een ziekmaker is, dan heb je wat uit te leggen als je gelooft of het aan je kinderen opdringt. „Wat die ziekte dan precies inhoudt, is nog lastig te zeggen, maar de suggestie is vaak al voldoende. Het probleem is dat er geen wetenschappelijk argument is om dat te ondersteunen. Het is vooral verouderde atheïstische retoriek, merendeels beïnvloed door de pseudowetenschap van Sigmund Freud.”

Normaal
Religie behoort volgens Paas en Peels tot de normaalste zaken in de wereld: ongeveer 80 procent van de mensheid is religieus. Onderzoeken laten zien dat godsgeloof een „natuurlijk” gegeven is. „Het zit in ons systeem. Wie nu nog wil beweren dat religieus besef een product is van indoctrinatie, moet opboksen tegen een voortdurend groeiende berg van onderzoek. Als wetenschappelijk onderzoek iets duidelijk maakt, dan is het dat atheïsme de ‘afwijking’ is en geloof de normaalstand van het menselijk leven.”............
Lees verder...