www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Ruimte om te horen
preken en de psyche van de luisteraars
dr. Hanneke Schaap-Jonker
Uitg. IZB-boekhandel
100 pag. Prijs: 14,90
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

In de meeste kerkdiensten wordt een preek gehouden. In veel kerken is de preek zelfs het centrale element van de dienst. Maar wat gebeurt er eigenlijk tussen preek en luisteraar? Krijgt de preek betekenis voor de hoorders, en zo ja, hoe dan? Welke rol speelt de psyche van de hoorder? Dit boek presenteert de resultaten van een empirisch onderzoek en laat zien dat de psyche van de luisteraar diens ruimte om te horen in aanzienlijke mate bepaalt. Het benoemt aandachtspunten voor het maken en houden van een preek die relevant zijn voor een prediker die niet voorbij wil gaan aan de psychologische factoren in het hoorproces. Rekening houden met deze psychologische factoren kan eraan bijdragen dat de preek een ruimte wordt waarbinnen mensen Gods stem vernemen.

Dr. J. Schaap-Jonker is theoloog en psycholoog en werkt als universitair docent godsdienstpsychologie aan de Protestantse Theologische Universiteit te Kampen. Daarnaast is zij coördinator van het Kenniscentrum Religie en Levensbeschouwing in relatie tot Geestelijk Gezondheidszorg bij Dimence te Zwolle en lid van de visiegroep van Areopagus, centrum voor contextuele en missionaire prediking (IZB). In 2008 promoveerde zij op het proefschrift 'Before the face of God: an interdisciplinary study of the meaning of the sermon and the hearer's God image, personality, ans affective state'.

1. Bodem - 1 september 2009 - www.bodem-online.nl

Ruimte om te horen

Recensie door Marjolijn Kool

In honderd pagina’s geeft Hanneke Schaap in haar boekje Ruimte om te horen weer wat de conclusies zijn uit haar (zesjarig!) onderzoek naar de relatie tussen preken en de psyche van de luisteraar.

Ruimte om te horen bespreekt de onderzoeksresultaten met als doel om predikanten handvatten mee te geven in het voorbereiden en uitwerken van hun preek. 
Hanneke heeft in haar contacten met (relatief onervaren) predikanten regelmatig gehoord dat theologiestudenten weinig homiletische bagage (dat betekent bagage m.b.t. tot het preken) hebben meegekregen vanuit de opleiding. Hanneke wil met dit boekje graag laten zien welke elementen een rol spelen bij de luisteraar van de preek en hoe de predikant deze elementen kan gebruiken in de voorbereiding van de preek. Overigens merkt ze hierbij op dat ook ervaren predikanten zeker hun voordeel met de onderzoeksresultaten kunnen doen. 
In deze Bodem (nr. 4) kun je het artikel van Hanneke lezen, waarin zij een samenvatting geeft van de onderzoeksresultaten: http://www.bodem-online.nl/bodem/16/188/

De rol van het godsbeeld, de stemming en de persoonlijkheid van de luisteraar wordt uitgebreid besproken en onderzocht. Het is treffend om te lezen hoe verschillende mensen ook verschillende kernpunten uit eenzelfde preek meenemen. Het zou wel aardig zijn als je zelf eens een preekbespreking houdt met een aantal mensen uit de gemeente, om te horen hoe verschillend de kernpunten zijn die mensen uit een preek meenemen. 
In het boekje worden onderzoeksresultaten afgewisseld met portretten van preekluisteraars. Dit maakt het boekje prettig leesbaar en illustreert nog eens dat verschillen in persoonlijkheden van mensen van invloed zijn op hun hoorgedrag. 

Vanaf hoofdstuk zes wordt de rol van de predikant uitgewerkt, waarbij nadrukkelijk aan de orde komt dat een predikant moet weten wie zijn publiek is. Een predikant heeft de taak om Gods woord over te brengen aan de gemeenteleden, met als doel dat zij zijn stem verstaan. Hanneke benadrukt dat, naast een exegese van de bijbeltekst, ook een exegese van de luisteraars relevant is bij het voorbereiden van een preek. Wie is de luisteraar, wat is het godsbeeld van de luisteraar, wat heeft de luisteraar meegemaakt, is er een bepaalde groep die ik wil aanspreken?

Ook als gemeentelid en luisteraar is het erg aardig om dit boekje te lezen. Het heeft mij in ieder geval meer bewust gemaakt van mijn selectieve luistergedrag en de factoren (zoals stemming en godsbeeld) die van invloed zijn op mijn interpretatie en uitleg van een preek. Dit maakt duidelijk dat een preek niet een eenrichtingsverkeer is van predikant naar luisteraar, maar een interactief ‘evenement’. Een evenement waarin de prediker, de luisteraars én God betrokken zijn.