www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

3 RECENSIES

Alles wat je hart begeert?
Christelijke oriëntatie in een op beleving gerichte cultuur
J. van der Stoep, R. Kuiper en T Ramaker (red.)
ISBN 9789058812759
262 blz., prijs € 23,75
Uitgave Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam, 2007.
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

De omslag van het boek:
Tegenwoordig staat het gevoel centraal: waar is wat goed voelt. Maar mensen zoeken ook naar zin en levensoriëntatie. Door wetenschap en techniek is de levensstandaard enorm toegenomen. Hierdoor wordt een verlangen opgeroepen om de leegte van het bestaan te vullen.
Christenen kunnen zich aan de invloed van de huidige belevingscultuur niet onttrekken. Omgekeerd is de belevingscultuur ondenkbaar zonder de erfenis van het christendom. Persoonlijke keuze en innerlijke ervaring nemen van oudsher in de christelijke geloofstraditie een belangrijke plaats in.
De auteurs geven in dit boek een analyse van de belevingscultuur. Ook zoeken ze naar wegen om binnen deze cultuur gestalte te geven aan een christelijke levenswijze. Een belangrijk inzicht daarbij is dat authenticiteit en waarachtigheid vragen om een gedisciplineerd leven. Mensen moeten hun lichaam en hun zintuigen actief trainen om voluit mens te zijn en van het leven te genieten. Ook instituties en liturgische vormen spelen daarbij een belangrijke rol. De nadruk op beleving moet niet worden opgevat als een vijand van instituties zoals kerk en gezin, maar als een middel om hun kwaliteit te toetsen en te verbeteren. Kortom, een boek dat iedere onderwijzer, predikant, journalist, jeugdwerker en student zou moeten lezen.

3. Focus - mei 2008 - www.focusopdebijbel.org 

Alles wat je hart begeert?

Boekrecensie door Jaap Vergouwe

Het is een boek dat plezierig leest en je gaandeweg steeds weer prikkelt. Je wordt door elke auteur steeds meegenomen naar een ander aspect van onze hedendaagse op beleving gerichte cultuur.
"Alles wat je hart begeert?" (let op het vraagteken!) is een oriëntatie en gaat daarom in op allerlei verschijnselen, het zoekt oorzaken en geeft antwoorden voor onze praktijk. Er zijn drie delen die elk weer verdeeld zijn in drie hoofdstukken.

In deel 1, met de titel 'een onbehaaglijk gevoel' worden de omstandigheden beschreven waaronder een dergelijke op beleving gerichte cultuur zich kon ontwikkelen en de verlegenheid die veel mensen met de huidige belevingscultuur hebben.

Deel 2, met de titel 'Belichaming van het geloof’, gaat in op de manier waarop in de traditie van het christelijk geloof zintuiglijkheid en lichamelijkheid een plaats hebben gekregen. De schrijvers gaan op zoek naar bronnen in de Bijbel waarin het gevoel een belangrijke rol speelt. Dan volgt een inspirerend voorbeeld van hoe christelijk geloof gestalte kan krijgen in die op beleving gerichte cultuur. Ten slotte wordt ingegaan op het feit dat er tussen een houding van verzet tegen en een aanpassing aan deze belevingscultuur een scala van mogelijkheden ligt.

Deel 3, met de titel 'Vormen van ervaring' schenkt aandacht aan een zoektocht naar nieuwe vormen waarin het christelijk geloof vandaag gestalte kan krijgen en laat de spanning zien tussen deze nieuwe vormen en de bestaande structuren. Ook komt aan de orde dat deze nieuwe vormen zelf ook weer structuren nodig hebben om de veelkleurigheid van ons bestaan tot zijn recht te laten komen. In de epiloog komt dit boek tot vier aanbevelingen met uitwerkingen die ik hierbij samenvat.

1. De centrale aandacht voor beleving in onze cultuur dient niet bij voorbaat afgewezen te worden, maar sluiten juist op positief- kritische manier aan bij het verlangen naar zingeving en levensvulling.
2. Het christelijke geloof en de belevingscultuur dienen we niet als twee afzonderlijke grootheden tegenover elkaar te plaatsen of uit te spelen. We moeten in de cultuur van vandaag participeren en het goede voor onze samenleving zoeken door de ene keer bevestigend op te treden, de andere keer corrigerend.
3. Echtheid, authenticiteit en waarachtigheid moeten we niet opvatten als producten van zelfontplooiing maar juist als producten van disciplinering. We worden onszelf omdat we in relatie met anderen onszelf leren kennen en omdat we in ons bestaan met beperkingen en tegenwerkingen kunnen omgaan.
4. We zouden de belevingscultuur opvatten als een kritische toetssteen van instituties en niet als een vijand daarvan. Instituties helpen mensen om de zin van het bestaan te ontdekken.

Naar mijn mening biedt dit boek een grondige bijdrage aan een gesprek over een christelijke visie op onze cultuur. Anderzijds kunnen we ook kritische vragen stellen bij de diverse analyses. Bijvoorbeeld: Is de belevingscultuur wel zo sterk gericht op het zoeken naar zingeving, zoals de auteurs veronderstellen? Of is ze meer op zoek naar een lekker-en-leuk-leven nu we het drama van 'God is dood' te boven zijn? Zijn de auteurs niet te positief over de mogelijkheden van de belevingscultuur voor het christendom?

We zijn als christenen individueel en als christelijke gemeenschap die leven in een belevingscultuur op zoek naar antwoorden hoe we het goede kunnen zoeken voor onze omgeving. Bij die zoektocht is dit boek waardevol.

2. Uitdaging - februari 2008

`Wat blijft er over als de muziek vervaagt?`
Bundel biedt frisse reflectie op belevingscultuur

Het lezen van ‘Alles wat je hart begeert’ voelt als het volgen van een boeiende collegereeks met topdocenten. De auteurs kijken kritisch naar de huidige overvloed aan emotie en beleving in de kerk en samenleving. Tegelijk wijzen ze de weg naar een bijbelse omgang met beleving.

Recensie door Gertjan de Jong

Alles wat je hart begeert? werpt een kritische blik op de huidige emocultuur. Gelukkig monden de essays niet uit in een gezamenlijke klaagzang over de moderne tijd. Zo merkt cultuurfilosoof Timon Ramaker op dat het wel erg makkelijk is om de belevingscultuur als 'fun factory' af te schrijven. Mensen die zoeken naar beleving zijn namelijk ten diepste op zoek naar zin en betekenis in hun leven.
Theoloog Reinier Sonneveld proeft eenzelfde hang naar zin bij 'urban jongeren' grof geschetst zijn dit jongeren die naar hiphop luisteren en een romantisch beeld koesteren van het ruige straatleven in Amerikaanse getto's. "Kennelijk is het leven van deze jongeren zo beschermd geworden, zo keurig geregeld en geordend, en daardoor zo onbenullig, dat zij wel een compensatie moeten zoeken in muziek waar het nog wel ergens over gaat", schrijf Sonneveld. Deze jongeren zijn kortom op zoek naar avontuur en ten diepste naar leven.

In hoofdstuk vijf plaatst kerkhistoricus Robert Doornenbal de belevingscultuur in het kader van de kerkgeschiedenis. Hij legt verrassende links tussen de belevingscultuur nu en opwekkingsbewegingen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Zijn beschrijving van openbare Avondmaalsvieringen die vanaf eind zeventiende eeuw in Schotland en de VS werden gehouden, doet denken aan pinksterconferenties uit deze tijd. "Er werd gehuild en gebruld wegens de zonde waaraan men was ontdekt.
Anderen schreeuwden van blijdschap en vreugde over de gevonden genade. Honderden mensen konden niet op hun benen blijven staan, overweldigd als ze werden door emoties. Sommigen lagen uren op de grond in blijde vervoering."

Grappig om te lezen is ook dat de preektournee van opwekkingsprediker George Whitefield (omstreeks 1740) een heuse 'mediahype' veroorzaakte. Er werden bekeringsstatistieken bijgehouden en men schroomde niet om, als dit zo uitkwam, de cijfers dik aan te zetten en zo het verhaal nog pakkender te maken. Tussen predikanten aan weerszijden van de oceaan vond een levendige correspondentie plaats waarin de laatste nieuwtjes rondom de opwekking werden uitgewisseld, 'als een soort papieren versie van het hedendaagse e-mailbulletin Joel News'. Volgens Doornenbal zagen mensen naar de komst van Whitefield uit als naar die van een beroemde gospelartiest in de eenentwintigste eeuw.

Toch gaat de vergelijkingen tussen toen en nu niet helemaal op, concludeert de kerkhistoricus. "De 'religie van het hart' van destijds legde weliswaar een accent op de persoonlijke beleving, maar dit moet niet worden verward met fluctuerende emoties of gevoelens. Het gaat om een diepere laag in de mens. Wij mogen ons afvragen of die dieptelaag wordt bereikt via de zinnenprikkelende praisebijeenkomst met wiegelende naveltruitjes van vandaag."

Want daar, op praisebijeenkomsten en ook in evangelische kerkdiensten, is de invloed van de belevingscultuur misschien wel het duidelijkst zichtbaar. Vroeger zag men de ervaring van intimiteit met God als voorbehouden voor een paar piekmomenten in het christelijk leven, nu wordt ze beschouwd als een standaardingrediënt van iedere dienst, zo stelt muziekwetenschapper Marleen Hengelaar Rookmaker vast.

Soms lijkt er sprake van een 'evangelicaalslag'. "Er zijn veel thema's te noemen die in evangelische liederen nauwelijks meer aan bod komen in de teksten", schrijft Hengelaar Rookmaker. "Thema's als schuldbelijdenis, Jezus' leven op aarde, het kruis, het oordeel, de wederkomst, de schepping, het lijden of onze opdracht in deze wereld. De focus is vernauwd tot hoe we aanbidden, wat onze behoeften zijn en hoe Jezus die vervult.”

En: "Zijn we echt zo echt zo vervuld met liefde voor God of alleen met een groots gevoel? Ervaren we echt zo'n intimiteit of is het een pseudo-intimiteit? Bezorgen we onszelf een kick? Als de muziek vervaagt, wat is er dan nog van over?"

De schrijfster houdt het echter niet bij kritiek. "Het opwekkingslied biedt ons een voertuig om met enthousiasme en met heel ons hart in een taal die ons eigen is te kunnen zingen. Dit zijn zondermeer heel belangrijke verworvenheden. Maar het is alleen maar goed zolang het integer blijft, want anders hebben we naast de goede ook de slechte elementen van de belevingscultuur overgenomen."

Deze laatste conclusie is een constante in het boek: de belevingscultuur biedt aanknopingspunten voor het christelijk geloof, maar we moeten oppassen dat we de belevingscultuur niet in haar totaliteit de kerk binnenslepen. Natuurlijk is dit maar één van de conclusies die je op basis van het boek kan trekken. Het bevat immers bijdragen van negen auteurs en daarmee negen verschillende gezichtspunten. Mooi is dat de schrijvers niet terugdeinzen voor diepteboringen en regelmatig kritische noten kraken. Tegelijk bieden ze praktische handreikingen om op een bijbelse manier om te gaan met de belevingscultuur. De diepgravende en prikkelende essays (afgewisseld met illustrerende kaders) doen recht aan de complexiteit van de belevingscultuur. Geen simpele antwoorden, wel een schat aan inspiratie en stof tot nadenken.

1. Oogst - februari 2008