Er is thans geen grond
Het Nederlands asielbeleid van binnenuit
Frans-Willem Verbaas
Uitg. Arbeiderspers, Amsterdam 2005. 188 blz. € 14,95

Nederlands Dagblad - 18 november 2005

Geen toevluchtsoord voor vluchtelingen in nood
DOOR KLAAS HARINK

Een leuk Sinterklaascadeau is het boek van Frans-Willem Verbaas niet. Wel een boek dat ogen opent. Verbaas, die jarenlang rechtshulpverlener is geweest van asielzoekers, schrijft een openhartig en indringend verhaal. De centrale vraag in het boek is of Nederland nog wel een veilig toevluchtsoord is voor vluchtelingen in nood. Deskundigen lijken deze vraag steeds vaker ontkennend te beantwoorden, stelt het boek 'Er is thans geen grond'.

Uit het boek is onderstaande selectie te destilleren van deskundigen die kritiek hebben op het huidige asielbeleid. Helaas voor de mensen om wie het gaat, werd door de minister weinig tot niets gedaan met de kritiek.


De procedure

27 december 2003: Professor van Kalmthout doet de uitspraak dat er in Nederland een rechtstaat bestaat voor Nederlanders en een uitgeklede rechtstaat voor asielzoekers.

17 september 2004: Twee tolken geven aan niet langer voor de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND) te willen werken. Volgens de tolken brengen contactambtenaren van de IND de asielzoekers bewust in de war bij de interviews die zij bij hen afnemen, en schrijven ze gekleurde en onvolledige rapporten van deze interviews. De Vereniging van Tolken en Vertalers ondersteunt de actie van de twee tolken.

2003: Rechtssociologe Nienke Doornbos van de Universiteit Nijmegen publiceert een onderzoek met als titel: de papieren asielzoeker. Ze beweert dat sommige IND-ambtenaren vooringenomen zijn en dat ze te snel denken dat een asielzoeker niet meewerkt. Verder constateert ze dat tegenstrijdigheden of miscommunicatie in de praktijk altijd worden toegerekend aan de asielzoeker.
 


Medische aspecten

20 maart 2003: De Landelijke Commissie Medische aspecten van het Vreemdelingenbeleid (commissie Smeets) komt met een rapport. Een krant kopt: Asielzoekers medisch miskend. De commissie concludeert dat de Nederlandse regering kennelijk een streng toelatingsbeleid belangrijker vindt dan de gezondheid van vreemdelingen. De asielzoeker betaalt hiervoor een hoge prijs.

18 mei 2004: Een petitie wordt ingediend bij de Vaste Kamercommissie voor Justitie. Een keur van organisaties pleit voor een betere medische advisering in de asielprocedure.


De turboprocedure

8 april 2003: Human Rights Watch geeft een rapport uit over het Nederlandse asielbeleid. Het rapport bevat ongezouten kritiek op de AC-procedure (in 48 uur een beslissing of iemand asiel mag aanvragen of niet). Volgens de organisatie is het Nederlands asielbeleid op een aantal punten zelfs in strijd met internationale verdragen.

17 februari 2004: De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken komt met een langverwacht advies. Centraal in het advies is dat de asielzoeker meer tijd moet krijgen dan de 48 uur in de AC-procedure. De commissie spreekt van ernstige risico's ten aanzien van de zorgvuldigheid.


Ambtsberichten

1998: De commissie-Wijnholt komt met een rapport. De belangrijkste kritiek luidt dat de informatievoorzieningen van de asielprocedure niet bij het ministerie van Buitenlandse Zaken behoort te liggen. Hoogleraar Theo van Boven, speciaal VN-rapporteur inzake martelingen, stelt dat je altijd voorzichtig moet zijn met het behandelen van informatie op het gebied van mensenrechten die door overheden wordt aangereikt. Het is een publiek geheim dat met ambtsberichten politiek wordt bedreven en dat een kritische kijk vaak ontbreekt.

2002: Angolese asielzoekers kunnen in de AC-procedure kunnen direct worden afgewezen. Artsen zonder Grenzen spreekt nog over een humanitaire noodsituatie in Angola. Ook de UNHCR geeft aan dat het in de hoofdstad Luanda en omstreken onveilig is, met name door geweldsmisbruik door leger en politie.

juni 2004: VluchtelingenWerk geeft aan dat het ambtsbericht over Somalië, met betrekking tot de veiligheid voor teruggestuurde asielzoekers naar Noord-Somalië, geflatteerd is. Het lijkt er sterk op, volgens VluchtelingenWerk, dat het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn berichtgeving heeft aangepast aan de door de minister van Vreemdelingenzaken en integratie gewenste conclusies.

Najaar 2004: Amnesty International vraagt minister Verdonk het terugsturen van mensen naar Congo op te schorten. Deze mensen zouden veel gevaar lopen. Verdonk laat zich niet overreden en onderzoek blijft uit.


Geen plaats in de herberg

December 2003: VluchtelingenWerk geeft aan dat er minstens acht ambassades zijn die niet meewerken aan de terugkeer van asielzoekers. Toch worden deze mensen uit de opvang gezet, de straat op.

2005: Maartje Keijzer, medewerkster van het COA, stapt naar de gemeente Groningen. Ze geeft aan dat het verhuizen van bewoners als gevolg van de sluiting van het AZC te Groningen, kwalitatief ver onder de maat is. Keijzer wordt op staande voet ontslagen.

Detentie

24 maart 2004: De Inspectie voor de Volksgezondheid komt tot de conclusie dat er in het uitzetcentrum te Rotterdam geen sprake is van verantwoorde zorg.

10 december 2004: Het Schoordijk Instituut maakt bekend dat illegalen uit de vreemdelingenbewaring meestal niet worden teruggestuurd naar hun land van herkomst.

18 maart 2005: De voorzitter van Defence for Children International Nederland, maakt bekend dat er zo'n vijftig kinderen ten onrechte zijn opgesloten in afwachting van hun uitzetting.


Gezonde balans

Bovenstaande selectie van kritiek op het huidige asielbeleid geeft aan dat we nooit kunnen zeggen "Wir haben das nicht gewuszt". Nu is kritiek op beleid niet erg. Kritiek scherpt de geest en zorgt voor een gezonde balans. Bij de mensen die zich bezig houden met asielzoekers wordt helaas het gevoel steeds groter dat men bij de minister van Vreemdelingenzaken en Integratie, mevrouw Verdonk, steeds bot vangt. Het gevoel dat juridisch veel dingen wel zijn afgetimmerd, maar dat het rechtsgevoel wordt aangetast, wordt groter.

Verbaas, die steeds weer aangeeft hoe het asielbeleid in de praktijk uitwerkt, is daar zelf het bewijs van. Dat het niet luisteren naar kritiek, gecombineerd met een uitstraling en intonatie die vaak als arrogant overkomt gevaarlijk is, blijkt uit veel voorbeelden. De spandoekenactie met kreten als 'Verdonk is een moordwijf' is nog maar één van de onschuldigste.

Dat Verdonk dagelijks zwaar bewaakt dient te worden, is natuurlijk heel erg voor haar persoonlijk. Echter, het gevoel steeds tegen een 'loden deur' aan te lopen, juist als het gaat om persoonlijk leed van talloze asielzoekers, frustreert.

Het boek 'Er is thans geen grond' geeft feilloos aan hoe medemensen, letterlijk, door het huidige asielbeleid kapot worden gemaakt.