|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu
2
RECENSIES
 Anton Mussert en zijn conflict met de SS
Emerson Vermaat
Uitgeverij Aspekt
24,95 euro. 316 pagina’s
9789461530219
Met foto’s en documenten.
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl
Tijdens de bezettingstijd botste NSB-leider Anton Mussert meermalen met de SS en met Heinrich Himmler, de hoogste baas van de SS. De SS wilde Nederland geheel inlijven, Mussert wilde 'minister-president' van een min of meer onafhankelijk Nederland worden. Hij droomde van een 'Groot-Nederland', een verenigd Nederland en Vlaanderen onder zijn leiding. Maar in Berlijn trof de auteur een document aan waaruit bleek dat Himmler persoonlijk bevel gaf om NSB'ers die in Vlaanderen politieke activiteiten ontplooiden, terug te sturen naar Nederland.
Himmler en de SS waren voor een harde aanpak van de kerken die tegen de maatregelen van de bezetter protesteerden. Mussert kwam daarentegen voor de godsdienstvrijheid op, onder meer in een gesprek met Hitler in 1943. Himmler was daar niet van gediend. Ook redde Mussert een beperkt aantal Joden.
Toch is de rol van Mussert in bezet Nederland uiterst bedenkelijk geweest. Zo eiste hij in een gesprek met Himmler een deel van het Joodse vermogen op. Ook stelde hij NSB'ers beschikbaar voor het oostfront waar ze in de SS-gelederen vochten. Vaak zwichtte hij uiteindelijk toch voor de eisen van de SS. Aan het eind van zijn boek gaat de auteur in op de actuele vraag of men de huidige politicus Geert Wilders wel kan vergelijken met Mussert.
Lees ook: Heinrich Himmler en de cultus van dood - Emerson Vermaat...
2.
Reformatorisch Dagblad
- 19 oktober 2011 - www.refdag.nl
NSB-leider Mussert in de clinch met de SS
Recensie door L. Vogelaar
Ellebogenwerk. Het is even boeiend als vermoeiend om te lezen hoe Mussert, Rost van Tonningen en andere vooraanstaande NSB’ers zich na de Duitse inval een hoge positie probeerden te verwerven of te behouden, en hoe ze hun idealen wilden verwezenlijken. Een recent verschenen boek ontrafelt hun onderlinge geharrewar en frustraties.
Drs. J. A. Emerson Vermaat houdt zich de laatste jaren intensief met de Tweede Wereldoorlog bezig. Na boeken over het Ribbentrop-Molotovpact en SS-leider Heinrich Himmler wijdde hij nu een studie aan de verhouding tussen NSB-leider ir. A. A. Mussert en de SS, het fanatieke elitekorps van de nazi’s.
Anton Mussert wilde dat Nederland –onder zijn leiding– een zelfstandig onderdeel van een bond van Germaanse volken zou worden. Hij vreesde dat een Nederlands SS-korps een stap naar inlijving bij Duitsland zou zijn. Ondertussen werd hij om de tuin geleid door de leiders van het Duitse regime, die zich welwillend opstelden omdat ze Mussert nodig hadden, maar ondertussen hun eigen koers volgden.
Minister-president wilde Mussert worden, en wel van een Groot-Nederland waartoe ook Vlaanderen moest gaan behoren. Onderzoeksjournalist Vermaat vond in Berlijn echter een –niet eerder gepubliceerde– brief waarin Himmler opdracht gaf om NSB’ers die in Vlaanderen politieke activiteiten ontplooiden, naar Nederland terug te sturen.
Het nationaalsocialisme was voor de NSB-leiders een religie –zo noemde Rost van Tonningen het ook letterlijk– en de Duitse dictator Hitler hun afgod, volgens Mussert „de van God gegeven Leider van alle Germanen.” Het was de tijd van de grote idealen, en de nazi’s waren er bezeten van.........
Lees verder...
1.
De Dagelijkse Standaard
- 17 juni 2011 - www.dagelijksestandaard.nl
'Mussert kende de details van de Holocaust niet.'
Door Joost Niemoller
Een interview met journalist Emerson Vermaat.
Van hem verscheen net: Anton Mussert en zijn conflict met de SS.
Hoe zat het met het antisemitisme van Mussert? Wat klopt er historisch gezien aan de vergelijking van de PVV met de NSB? Had Mussert iets in te brengen bij de Duitse nazi’s? En nog meer vragen aan Emerson Vermaat bij het verschijnen van zijn boek Anton Mussert en zijn conflict met de SS.
Wat fascineerde u aan de figuur Mussert?
“Na mijn vorig jaar verschenen boek over Heinrich Himmler, waarin een hoofdstuk over Himmlers rol in Nederland en België is opgenomen, wilde ik dieper ingaan op Mussert en diens NSB. Het was ook een nadrukkelijk verzoek van mijn uitgever om dit te doen. Ik wist al dat Himmler en Mussert nogal eens met elkaar botsten. Mij intrigeerde het dat Mussert twee gezichten liet zien: enerzijds die van de collaborateur, anderzijds die van de dwarsligger. Het ene moment werkte hij intensief met de SS samen en schreef hij lovende brieven aan Himmler, het andere moment lag hij behoorlijk dwars.”
Zou u Mussert in de eerste plaats als een ideologisch gedreven figuur willen omschrijven of als een opportunist?
“Ik denk dat hij in ideologisch opzicht vooral een nationalist was, die lange tijd met het Italiaanse fascisme sympathiseerde. Tegelijk was hij een rasechte opportunist: zijn eigen belang stond voorop. Hij protesteerde nooit openlijk tegen de Jodenvervolging, omdat dat zijn positie zou kunnen aantasten. Hij wilde graag "minister-president" van Nederland worden en dacht dat de NSB dan meer aanhang onder de bevolking zou krijgen. Zo zou hij meer vrijwilligers voor het Oostfront kunnen werven, stelde hij in brieven aan hoge nazi's. In feite ging het om zijn eigen positie, die hij hoe dan ook wilde versterken.”
U besteedt in uw boek ook aandacht aan de relatie die tussen Geert Wilders en Anton Mussert wordt gelegd. De PVV wordt nogal eens vergeleken met de NSB. Is dat historisch gezien te verantwoorden?
“De vergelijking tussen de PVV en de NSB gaat niet op. Wilders is geen landverrader, Mussert was dat wel. De NSB boog voor de Duitse bezetter, de PVV moet niets van het hele nazidom hebben. Mussert en de NSB beschikten over een geüniformeerde militie, de beruchte WA. Vanuit de WA en de NSB werden met medewerking van Mussert vrijwilligers voor de SS gerekruteerd die aan het Oostfront werden ingezet. Wilders en de PVV hanteren echter geheel andere methoden en beschikken zeker niet over paramilitaire milities. Hoewel aanvankelijk, net als Mussolini, geen echte antisemiet, schoof Mussert vooral tijdens de bezettingstijd steeds meer in antisemitische richting op. Zo eiste hij eind 1941 een deel van het in beslag genomen Joodse vermogen op, en kort na de februaristaking gaf hij de Joden in een artikel in zijn partijblad "Volk en Vaderland" van alles de schuld. Wilders is nogal pro-Joods en moet in elk geval niets van antisemitisme hebben. En dan is er nog een aspect. De nazi's pacteerden tijdens de oorlog met radicale moslims, bijvoorbeeld met de Palestijnse leider Haj Amin Al-Husseini. In een gesprek met Mussert liet Hitler zich eind 1943 positief over de moslims in Duitsland en over de islam uit. Himmler noemde de islam begin 1944, in bijzijn van propagandaminister Goebbels, zelfs "een sympathieke godsdienst". Wilders staat, zoals wel bekend, zeer kritisch tegenover de islam.”
Hoe stuitte u op de verslagen van de gesprekken van Himmler met Mussert?
“Er is een lijvig tweedelig boekwerk getiteld "De SS en Nederland. Documenten uit SS-Archieven". Daar heb ik veel van de door mij geciteerde documenten gevonden. Andere belangrijke documenten trof ik aan in het Berlijnse Bundesarchiv, waar zich het vrijwel complete archief van de "Reichsführer-SS" (Heinrich Himmler was de hoogste baas van de SS) bevindt. Zo trof ik daar een korte en geheime instructie van Himmler aan waarin deze het Nederlandse nationaalsocialisten verbood om in Vlaanderen propaganda te bedrijven. Hij wilde dat zulke Nederlandse nationaalsocialisten naar Nederland werden teruggestuurd. Himmler en zijn SS waren er namelijk op tegen dat Nederland en Vlaanderen zouden worden verenigd tot één staat, maar Mussert wilde dat nadrukkelijk wèl.”
Hoe zou u de verhouding van Himmler met Mussert willen omschrijven? Had Mussert iets in te brengen?
“Al vóór de bezettingstijd, en wel in 1938, had Mussert een ontmoeting met Himmler, maar toen al bleek dat beiden elkaar niet erg mochten. Tijdens de bezettingstijd had Mussert meerdere ontmoetingen met Himmler, en ook toen was er meestal sprake van ernstige meningsverschillen. Himmler wilde Nederland inlijven bij Nazi-Duitsland, Mussert droomde ervan "minister-president" van een min of meer onafhankelijk Nederland te worden. Er was echter één ontmoeting, en wel op 31 december 1941, waar Mussert bij Himmler een deel van het in beslaggenomen Joods vermogen opeiste. Himmler was het toen ineens wel met Mussert eens. Maar Arthur Seyss-Inquart, Hitlers "rijkscommissaris" in het bezette Nederland, voelde daar weinig voor. Soms was de verhouding tussen Mussert en Himmler uiterst vriendelijk, maar dit kon in zeer korte tijd weer omslaan in openlijke vijandschap. Meestal wist Himmler dan zijn zin door te drijven. Zo gaf Mussert na lang tegenstribbelen uiteindelijk toe toen Himmler en de SS eisten dat er een "Nederlandse SS" (later "Germaanse SS" genaamd) zou komen. Mussert bereikte wel dat die "Nederlandse SS" dan formeel onder de NSB, dus onder hemzelf, zou vallen. Maar daarmee compromitteerde hij zich juist nog meer. Himmler eiste namelijk eveneens echte zeggenschap over de Nederlandse SS op, later werd daar zelfs tegen de zin van Mussert de traditionele NSB-groet "Hou Zee" vervangen door "Heil Hitler". Ook de naamsverandering van "Nederlandse SS" in "Germaanse SS'" in 1942 werd door Mussert niet gewenst, maar hij kon het niet tegenhouden."
Kreeg u de indruk dat Mussert op de hoogte was van de details over de Holocaust?
“Ik denk niet dat Mussert op de hoogte was van de details van de Holocaust, maar hij ving wel serieus te nemen geruchten op. Enkele NSB'ers kwamen van het front terug met verhalen over massaslachtingen onder Joden. Het is, zo schrijft Lou de Jong, onaannemelijk dat er van die verhalen niets tot Mussert doorgedrongen was. In februari of maart 1943 had Mussert in Loosdrecht een gesprek met de NSB'er Robert van Genechten. Van Genechten was een vertrouweling van Mussert. Het gesprek tussen Mussert en Van Genechten ging over "de toen tot ons doordringende wijze waarop de Duitsers Joden aan het liquideren waren". "Ik herinner mij", aldus Van Genechten tweeënhalf jaar later, "dat Mussert hierover zei: "Dit is een zware bloedschuld die de Duitsers op zich laden." Dit zou best kunnen kloppen. Maar Mussert verzette zich niet tegen de massale deportatie van Nederlandse Joden (meer dan 100.000!), wel probeerde hij een klein groepje Joden te redden (Joodse oud-leden van de NSB en Joodse vrienden). Enkelen van hen hebben de oorlog inderdaad overleefd. Eén van hen was mevrouw S.S. Ancona uit Amsterdam. Musserts secretaresse C.W. van Bilderbeek had haar in 1942 doen weten dat de Leider (Mussert) er niets aan kon doen dat ze uit de NSB was gezet. "De Duitse autoriteiten hebben het voor het zeggen," schreef mevrouw Van Bilderbeek namens Mussert. "Gij vergeet, de Leider heeft de macht nog niet overgenomen." Himmler was woedend toen hij die brief onder ogen kreeg.
Mussert schreef tijdens de bezettingstijd overigens wel meerdere artikelen die uitgesproken antisemitisch waren, bijvoorbeeld kort na de februaristaking van 1941, toen hij schreef: "Juda heeft het masker afgeworpen!" Mussert durfde zich niet openlijk tegen de Jodenvervolging te verzetten en zijn WA, een paramilitaire NSB-militie, alsmede de Nederlandse (Germaanse) SS, werkten actief aan de Jodenvervolging mee. Mussert vreesde, dat, als hij openlijk tegen de Jodenvervolging zou protesteren, zijn eigen positie als NSB-leider zou kunnen worden aangetast. Hij had te maken met zijn gevaarlijke rivaal, mr. Meinoud Rost van Tonningen, die helemaal op de hand van Himmler en de SS was en die, anders dan Mussert, van mening was dat alle Joden "ongedierte" waren.”
|
