www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Ik ontsnapte uit Auschwitz
Rudolf Vrba
447 blz., prijs € 19,90
Uitgeverij Kok Omniboek, Kampen, 2007
inclusief de Auswitsch-protocollen
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

In de morgen van 7 april 1944 klinken sirenes door kamp Auschwitz. Het eerste teken dat er twee gevangenen ontsnapt zijn. Op 25 april 1944 doen de vluchtelingen verslag aan de vrije wereld. Het woord Auschwitz krijgt een onheilspellende betekenis in de geschiedenis. 

Ik ontsnapte uit Auschwitz is het authentieke verslag van Rudolph Vrba’s kampervaringen en het verhaal van zijn gewaagde ontsnapping. Twee weken later schreef hij mede het Vrba-Wetzler-rapport, bekend als de Auschwitz-protocollen. Het waarschuwde de wereld dat de Nazi’s naar schatting al 1,7 miljoen mensen hadden vermoord in dat gruwelijke vernietigingskamp en dat de Nazi’s de deportatie van 800.000 Hongaarse Joden voorbereidden. Hiermee is het een van de belangrijkste documenten van de Tweede Wereldoorlog. Er werden vele afschriften van het rapport verspreid, in de hoop dat het de Geallieerden zou bereiken. In juni 1944 bereikte een afschrift de Amerikaanse regering. Desondanks sloegen de Amerikanen geen acht op de oproep in het rapport de spoorlijnen naar Auschwitz te bombarderen.

Rudolph Vrba (1924-2006) werd in 1942 gearresteerd en eerst naar Maidanek en vervolgens naar Auschwitz gedeporteerd. Hij is één van de vijf Joden die uit Auschwitz wist te ontsnappen. Na zijn vlucht vocht hij met de partizanen. Na de oorlog getuigde hij bij vele processen tegen de Nazi’s. In 1967 emigreerde hij naar Canada waar hij hoogleraar farmacologie werd.

1. Oogst - 1 februari 2008

Ik ontsnapte uit Auschwitz

Recensie door Jan van Barneveld

In de eerste driehonderd pagina's van dit boek vernemen we de oorlogsgeschiedenis van de schrijver. De tweede helft ervan gaat over de historische Auschwitzprotocollen. Wat moet ik over dit boek aan u doorgeven? Een verschrikkelijk verhaal, een belangrijk historisch document, een boek dat je niet 'in één adem' uit kunt lezen en een ernstige waarschuwing. Allemaal een deel van de waarheid over 'Ik ontsnapte uit Auschwitz’, van Rudolf Vrba. Laat ik proberen een kort overzicht van de inhoud te geven.

Toen de beruchte nazi Heinrich Himmler op 17 juli 1942 het concentratiekamp Auschwitz bezocht, was de schrijver, Rudolf Vrba, bijna twintig jaar. Als ooggetuige vertelt hij in het eerste hoofdstuk over dat bezoek. Himmler vond de gang van zaken in die moordfabriek erg inefficiënt. Citaat: 'En dus gaf hij het bevel tot het bouwen van de grootste, meest efficiënte vernietigingsfabriek die de wereld ooit gekend heeft. ( ... ) De machines van Auschwitz zogen in drie jaar tijd 2,5 miljoen mannen, vrouwen en kinderen op en braakten hen weer uit als een onschadelijke, zwarte rook.' Voor mij maakte deze consequent volgehouden, bijna cynische stijl van beschrijven van de gruwelijke wreedheden, onmenselijke situaties, ondraaglijke pijn en diep leed in de concentratiekampen, het lezen van dit boek nog enigszins mogelijk.

Toen de deportatie van Joden uit Slowakije op gang kwam, besloot Rudolf te vluchten. Hij werd gepakt en afgevoerd naar de hel van Majdanek. De Joodse mannen tussen 16 en 45 jaar werden de trein uitgejaagd. De anderen werden in Belzek vergast door uitlaatgassen van de vrachtwagens. De wreedheden en verschrikkingen van Majdanek en het einde van dit kamp worden als feiten, zonder de eigen visie en emoties van Rudi beschreven. Hard! In juni 1942 werd hij naar Auschwitz gejaagd. Het schelden, schreeuwen, doodslaan, doodschoppen, moorden, vechten om voedsel, verraad, de afschuwelijke wreedheden en onmenselijke hardheid snijden door de ziel. Maar het moet gelezen worden. Immers, deze demonie steekt op veel plaatsen weer de kop op. Israël wordt weer met een holocaust bedreigd.

Inmiddels ontwikkelde Rudi een overlevingsstrategie en werd hij verschillende keren wonderlijk van de vernietiging gered. Spanning, af en toe een beetje menselijkheid en zelfs een vleugje romantiek ontbreken niet in deze aangrijpende geschiedenis. Langzaam klimt Rudi op de ladder van de rangorde in Auschwitz Birkenau. Hij wordt 'administrateur'. Zo kreeg hij exact inzicht in de omvang van het moorden. Toen de Hongaarse Joden 'aan de beurt waren', wist hij dat hij het onmogelijke moest proberen: ontsnappen om Joden en de wereld te waarschuwen. Heel wat mislukte ontsnappingspogingen van anderen waren evenveel waarschuwingen en lessen voor hem en zijn vriend Alfred Wetzler. Adviezen van een gevangen Russische kapitein, Dimitri Volkov, en af en toe eenvoudige, moedige mensen hielpen hen op hun spannende, barre tocht naar de vrijheid.

De Joodse leiders in Slowakije werden gewaarschuwd. Zij gaven het Vrba Werzler rapport door aan hun collega's in Boedapest, die er helaas te weinig aandacht aan gaven, waardoor veel Hongaarse Joden omkwamen. Hun rapport, een belangrijk historisch document over de holocaust, kwam bij de geallieerden en bij de paus terecht. Rudolf Vrba eindigt het verhaal van zijn levensgeschiedenis met te vertellen dat hij zich aansloot bij een Joodse verzetsgroep.

Heel belangrijk is ook het tweede deel van dit boek. De betekenis van het Vrba Werzler rapport wordt toegelicht door professor John S. Conway. Ook het rapport zelf kunt u in de appendix lezen. Verder wordt er een belangwekkende analyse gegeven over de economische betekenis van de beroving van zes miljoen joodse mensen. Er werd bijvoorbeeld zes miljoen ton goud geroofd. Ten slotte valt op dat veel van de moordenaars er wat hun aardse straf betreft vrij mild afkwamen. Dit boek is een zeer belangrijk document, dat gelezen moet worden. Vooral door hen die op een of andere manier leiding geven in kerk of samenleving.