EEN HERVORMDE GEMEENTE IN GOUDA
KENT AL JAREN DIENSTEN VAN GENEZING

De helende kracht
van een biddende gemeente

Ziekenzalving en de dienst der genezing hebben een vaste plaats gekregen in het gemeentelijk leven van wijk 1 van de Goudse Hervormde kerk. Dat gebeurde niet zomaar. De kerkenraad van deze Gereformeerde-Bondsgemeente heeft eerst de Schrift op dit punt onderzocht. Daarna is in alle openheid en zorgvuldigheid ruimte gemaakt voor dit bijbelse aspect dat lang aan de kerkelijke aandacht is ontsnapt.

DOOR MARJA DEN OTTER-BAARS

Het was in 1988 dat een ernstig zieke vrouw uit de gemeente bij de kerkenraad kwam met het verzoek om ziekenzalving. Die vraag lag er en moest worden besproken. Dit soort vragen roept gemakkelijk een conflict op. Maar deze bijeenkomst verliep totaal anders. Ds. G. Hette Abma, predikant in deze gemeente, bewaart er warme herinneringen aan: "Toen helder was waarover het moest gaan, zijn we geheel spontaan gaan bidden. We hebben tijdens deze vergadering de aanwezigheid en de leiding van de Heilige Geest ervaren," Er hoefde uiteindelijk niet te worden gestemd over dit concrete verzoek. De meerderheid was voor en de ambtsdragers die nog enige twijfel hadden, waren bereid het besluit te dragen. Vervolgens is aan de gemeente duidelijk gemaakt hoe de kerkenraad tot dit besluit was gekomen. Een uitzondering daargelaten, is dit goed geland. Tot zegen van de gemeente. Er is een sterke bewustwording op gang gekomen van wat het gebed ten diepste betekent. Als iets helend is, dan is dat wel een biddende gemeente."

Dit concrete verzoek vormde een aanleiding om de Bijbel op dit punt grondig te onderzoeken. Dat leidde tot het inzicht dat er in de praktijk van het kerkelijk leven nauwelijks aandacht was voor de gave van genezing en de dienst der gebeden, terwijl dat in de Schrift (bijvoorbeeld in Jakobus 5 en Mattheüs 10) wel aan de orde komt.

Ziekenzalving
Inmiddels hebben in de Goudse gemeente heel wat zieken gevraagd om zalving en die ook gekregen. Steeds wordt vooraf, tijdens de kerkdienst, afgekondigd waar en wanneer de ziekenzalving plaatsvindt. Dit stimuleert de gemeente om er biddend bij betrokken te zijn en zo wordt voorkomen dat er een sfeer van geheimzinnigheid ontstaat rond deze liturgische handeling.

De vraag is wat de meerwaarde van ziekenzalving is. Waarom is het gebed met en voor een zieke niet voldoende? Ds. Abma: je kunt ook zeggen: Waarom worden kinderen gedoopt? Kun je niet zó de belofte van God geloven dat Hij onze genadige Vader wil zijn? En als je gelooft in Jezus die voor ons is gekruisigd, waarom zou je dan nog het Avondmaal vieren? Ziekenzalving is een bijbelse handeling die zo bekend is geweest dat dit niet omstandig hoefde worden uitgelegd. Als Jakobus het noemt, merk je dat hij niet iets nieuws introduceert. Hij sluit aan bij een traditie die er was binnen het jodendom. Dat is de ene kant. Helaas zijn in de loop der eeuwen nogal wat bijbelse handelingen in onbruik geraakt. Deze zouden echter opnieuw hun diepe betekenis kunnen krijgen. De bedoeling van ziekenzalving wordt in de Jakobusbrief in het kort heel scherp aangegeven. Daar staat dat de oudsten komen om te bidden. Het gebed is het meest belangrijk. Daarom noemen we het gebedssamenkomsten waarin ook ziekenzalving plaatsvindt. Dat zalven in de Naam des Heren is een extra accent van het gebed, een onderstreping ervan."

Dienst der genezing
Enkele jaren na het verzoek om ziekenzalving, lag er opnieuw een vraag op de kerkenraadtafel. Dit keer van de kring voor de dienst der genezing. Deze kring, die werd gevormd door mensen uit de verschillende wijken van Hervormd Gouda, heeft zich ongeveer tien jaar beziggehouden met bezinning op dit onderwerp. In 1996 kwam het verzoek speciale diensten der genezing te gaan houden. Hierop is door de kerkenraad na rijp beraad positief gereageerd en sinds 2000 worden deze diensten met enige regelmaat op zondag gehouden, aansluitend op de 'gewone' kerkdienst. Deze samenkomsten worden volgens ds. Abma nadrukkelijk geen 'gebedsgenezingdiensten' genoemd. Dat woord herinnert te veel aan wantoestanden die er op dit terrein ook zijn. "Er is gekozen om eerst een korte kerkdienst te houden, waarin ik preek over de thematiek. In november heb ik bijvoorbeeld gesproken over de ziekte en genezing van Hizkia.' Direct daarna is er een samenkomst in het koor van de St. Janskerk. "We hebben besloten deze speciale dienst niet direct te koppelen aan de kerkdienst. Mensen die dit niet kunnen meemaken, hoeven er niet bij te zijn.We proberen een zo groot mogelijke zorgvuldigheid te betrachten, zodat mensen nergens door worden overrompeld. Er gebeuren geen dingen die iemand niet wil", legt de predikant uit. Voorafgaand aan deze specifieke dienst worden namen van gemeenteleden ingezameld voor wie kan worden gebeden of gedankt. Tijdens de samenkomst wordt uit de Bijbel gelezen, er wordt gezongen en er is ruimte voor persoonlijk gebed. De zieken voor wie wordt gebeden, worden met name genoemd.Als mensen behoefte hebben aan persoonlijke voorbede, kunnen zij zich bij één van de vier teams voegen die buiten het koor van de kerk aanwezig zijn. Deze teams bestaan uit ouderlingen en niet-ambtsdragers, een man en een vrouw. In het kort wordt aangeven voor wie en waarom voorbede wordt gevraagd. De teams kunnen dan samen met deze persoon bidden, al dan niet onder handoplegging. Ziekenzalving vindt tijdens deze diensten niet plaats, maar ds.Abma sluit niet uit dat dit op termijn wel gaat gebeuren.

Openheid
Niet veel kerken kennen de dienst der genezing. Ziekenzalving komt inmiddels meer voor. Ik heb gemerkt dat het vrij breed weerklank heeft gevonden. In heel Nederland, tot in zeer behoudende gemeenten toe", zegt ds. Abma."Ik vind het verrassend dat in er heel veel gemeenten ruimte voor is gekomen. Dat had ik niet verwacht." De Goudse predikant wordt regelmatig om advies gevraagd door gemeenten die een verzoek om ziekenzalving hebben gekregen. Het is heel belangrijk, vindt hij, dat het goed wordt gecommuniceerd naar de gemeente. Dat er openheid is. Voor de Goudse kerkgangers, en dan vooral voor de mensen die nieuw de gemeente binnenkomen, heeft ds. Abma een brochure samengesteld waarin alle overwegingen rond ziekenzalving, dienst der genezing en biecht aan de orde komen.

Biecht
De biecht is een wezenlijk onderdeel van de ziekenzalving. Schuld kan genezing in de weg staan. "Wordt het gebed niet verhoord, dan proberen we altijd na te gaan of er belemmeringen zijn voor God om het gebed te verhoren. Je kunt wel genezing ontvangen, maar als het niet onder de zegen van God is, schieten we er niet zoveel mee op. Het is juist belangrijk dat ziekte je in de allereerste plaats bij God brengt. Dat je je afvraagt: hoe komt het eigenlijk? De vraag: Waarom moet mij dit overkomen?', is niet zo slecht. Soms, en ik zeg nadrukkelijk soms, kun je die vraag wel beantwoorden. Je weet dan dat je leeft op een manier waar je wel ziek van moet worden. Er kan ook sprake zijn van een verdrongen conflict of beschadiging van emoties. God wil naast lichamelijke, vooral ook geestelijke genezing geven"

In de orde van gebedsdienst bij ziekenzalving, zoals de Goudse gemeente die heeft opgesteld, is daarom ook een moment opgenomen waarop gelegenheid is elkaar de zonden te belijden en voor elkaar te bidden. In de Jakobusbrief wordt het belijden van zonden nadrukkelijk genoemd. Dat wil niet zeggen dat iemand die niet geneest, per definitie iets op z'n kerfstok heeft. Dat misverstand speelt al in de Bijbel, bijvoorbeeld bij de vrienden van Job.
"Het wil ook niet zeggen dat de zieke die niet beter wordt, niet genoeg geloof heeft", meent ds. Abma. "Het gaat er niet zozeer om of de zieke al dan niet voldoende geloof heeft, maar of de gemeente veel van God verwacht. Het gaat om een oefening in geloof van de gemeente. Denk maar aan het voorbeeld van de vier vrienden die hun zieke voor de voeten van Jezus brachten. Dan staat er: 'Jezus ziende hun geloof'. Het geeft aan dat Jezus heeft gekeken naar die vrienden die met zoveel verwachting hun zieke kornuit voor Jezus hebben laten neerzakken. Ik denk zelfs dat zij hun vriend gewoon hebben meegenomen, terwijl de zieke er zelf geen gat meer in heeft gezien"

Vernieuwing
Genezingen kwamen veel voor in de eerste christengemeenten en zijn er in zendingssituaties nog. In de Goudse Hervormde kerk (en in andere traditionele kerken) gebeurt het wel, maar niet zo vaak. Er zijn nog niet zo lang geleden jonge mensen gestorven, voor wie gemeenteleden intensief hebben gebeden. Hoe gaat de gemeente daarmee om?" Dat brengt je op de knieën. Wat mankeert eraan? De vraag waar we nu op stuiten, geldt natuurlijk het hele gebedsleven, niet alleen het gebed voor de zieken. Het is eigenlijk een vraag om een algehele vernieuwing van de gemeente door de Heilige Geest, een vraag om een opwekking. Het lijkt of onze gebeden worden belemmerd. Een heel belangrijk punt is de schuldbelijdenis. We zouden als gemeente in z'n totaliteit moeten belijden dat we God zo weinig ruimte hebben gegeven om onder ons te werken. Het is de zonde die scheiding maakt tussen God en ons."
Die opmerking illustreert de Goudse predikant aan de hand van de Korinthebrief. Hij doet dat met enige omzichtigheid. Deze woorden kunnen zo gemakkelijk verkeerd opgevat worden. "In de Korinthebrief staat een stuk over de avondmaalspraktijk. Daarin vraagt Paulus: 'Zijn er onder u ook vele zieken en zwakken? Sterven er ook velen?' Er deugt in die gemeente iets niet. Er is sprake van asociaal gedrag van de rijken ten opzichte van de armen. Dat heeft gevolgen. Als je dat gedeelte echt serieus neemt, betekent dat nogal wat. Ik zou dat zo in de gemeente niet durven zeggen. Maar het staat wel in de Bijbel. Ik wil het rechtovereind laten staan. Paulus roept op om te kijken naar de situatie in de gemeente met de vele zieken en stervenden en verwacht dat dit tot het inzicht leidt dat er iets scheef zit in het geloofsleven"

Motief
De andere kant is volgens ds. Abma dat het verlangen naar genezing ingegeven kan zijn door de hang naar een rimpelloos bestaan. Het niet gehinderd willen worden door ziekte of handicap, een lang leven willen hebben. Maar je hoeft niet ruim negentig jaar te worden om een zinvol leven te hebben gehad. Het leven van iemand die dertig is, kan ook tot voltooiing zijn gekomen. Het is de vraag waarom iemand graag genezen wil worden. "Wat is je motief? De ervaring in de gemeente heeft mij geleerd dat mensen die voorbede en ziekenzalving vragen,heel bewust bezig zijn geweest om te leven in dienst van God. Dienstbaar te zijn aan de komst van Zijn Koninkrijk. De belofte die God verbindt aan ziekenzalving is dat je er beter van worden mag. De Here zal de zieke oprichten, staat er in Jakobus 5. De Here geeft nieuwe moed en krachten om verder te gaan. Tot dusver heb ik niet meegemaakt dat mensen diep teleurgesteld raakten, terwijl je natuurlijk allemaal graag meer had gezien"

De ervaringen rond de allereerste ziekenzalving in de gemeente waren heel bemoedigend. De vrouw genas. De artsen constateerden dat een kwaadaardig gezwel volledig was verdwenen. Ruim een jaar ging het goed. Toen keerde de ziekte op een andere plaats weer terug. Tijdens één van zijn bezoeken vroeg ds. Abma aan de vrouw of zij nu niet erg teleurgesteld was. De vrouw antwoordde: Helemaal niet. Mijn verlangen was nog wat tijd van leven te krijgen om anderen te kunnen vertellen hoe goed God voor ons is. Daarvoor heb ik reeds ruimschoots de gelegenheid gehad"