Jezus: eenvoudiger kan het niet

door Henk P. Medema

Wij zeggen tegen de mensen om ons heen: ,,Je hebt Jezus nodig''. Op deze stelling is niets af te dingen. Jezus is de weg en de waarheid en het leven, en mensen, jullie hebben Hem écht nodig!

De arrogant-afwijzende reacties die we krijgen, gooien we bij het postmoderne vuilnis. Maar goed bekeken: wie is hier eigenlijk hooghartig? Jij hebt een probleem, zeggen we tegen de buurman, en ga dat nu eerst maar eens oplossen, dan spreken we elkaar later nog wel eens. ,,Heer, help de anderen, ik kom wel terecht.'' Hoe denken wij zelf als christenen dat wij het doen zonder Jezus, in de wirwar van een wereld waar wij de weg ook snel kwijt zijn? Zou ik niet gewoon aan iedereen maar eerlijk moeten zeggen dat ik het niet best alleen red?

Er zit nog iets raars in, dat idee dat alle mensen (en jazeker, dus ik ook!) Jezus nodig hebben. Het is alsof Hij een onderdeel van je auto of je inventaris is, een polis in je verzekeringsporteteuille, een tuinman die de boel bijhoudt, een onderdeel van de dagelijkse medicijnen die opa 's morgens naast z'n bord legt. Nee! Jezus is oneindig veel meer dan 'Jezus' want Hij is niet maar wat, Hij is niet minder dan Hijzelf. En dus veel meer, alles wat Jezus is: de Zoon van God en de Mensenzoon, de Koning en de Knecht, de Majesteit en de Man van Smarten, de Almachtige die alles regeert en de Barmhartige die in alles met ons meelijdt.

Begin er maar eens over na te denken - en waarom zou je niet aanbidden? Doe maar niet zo verlegen.

Meer dan vroomheid

Eenvoudiger kan het niet. Dat wil ook zeggen: er is een grens aan eenvoud, het houdt ergens op. Er is ook een eenvoud die gevaarlijk is, simplisme waarbij het denken stopt en er griezelige processen in je hart gaan ontstaan. In het beroemd geworden boek De Reis van de Voorganger beschrijft Per Olov Enquist een deel van ert ontstaan van de Pinksterbeweging, met name via twee van haar grootste voorgangers, Lewi Pethrus en Sven Lidmann: een weergaloos maar angstwekkend relaas. Vermenigvuldiging van vroomheid, maar in een duistere kamer. Het is zoiets als het aforisme van de dichter Jan Greshoff: 'Geluk alleen maakt niet gelukkig'. Vroomheid alleen maakt niet vroom. Je kunt ook zeggen: vroomheid is niet los te verkrijgen.

Echte vroomheid is de resultante van een houding tegenover God en een weg door de wereld, en dat in een sterke en open relatie tussen mensen. Vroomheid als een knooppunt van toegespitste religieuze gevoelens blijkt verschrikkelijk goed samen te kunnen gaan met wetticisme, seksisme, sectarisme, simplisme, zelfs fascisme. Een piëtisme dat eenvoudiger wil zijn dan Jezus, is eng.

Jezus, zo eenvoudig - maar eenvoudiger dan Hij kan het niet, nooit. Niet zonder de aarde waarop Hij stond voor God, de hemel waarmee Hij kon praten, de wegen waarop Hij met twaalf mannen door het hete stof heen ging.

Meer dan glans

De glans die alles overtrof is niet - al wilden we dat gevoel wel hebben - de uitstraling van onze aanbidding voor Hem. Waarmee ik niets wegneem van de aanmoediging om zijn echo te horen in oude oosterse hymnen, Geneefse psalters, reformatorische kerkliederen, en blijde opwerkingsliedjes in de polder. Ze zijn van Hem wel de weerklank, maar ze zijn niet Hemzelf.

We kunnen niet te eenvoudig over Jezus denken, maar we kunnen makkelijk te gering over Hem denken, en dat doen we vaak. Waar we, met Bernard van Clairvaux of Titus Brandsma, enerzijds Jezus vereren als Degene die onze ziel bemint, moeten we op hetzelfde moment verbijsterd staan over zijn heerlijkheid. Christus is Hij ook: de Gezalfde. En God is Hij ook: de Schepper (hoe komt het toch dat we doorgaans over Hebreeën 1 en Kolossenzen 1 heen lezen en ons niet realiseren dat juist de Zoon de Schepper wordt genoemd?) Hij is ook de Zoon van God, de Zoon van de Vader, die de Vader van de Zoon is, de Christus van Wie de Geest is met wie Beiden in eeuwige liefdesgemeenschap verbonden zijn.

Je kunt niet besluiten het daar maar voortaan niet meer over te hebben, hoe moeilijk het voor onszelf ook te formuleren is. En hoe gevoelig het ook is om het aan moslims uit te leggen. Doe niet alsof dat gewoon is: als je op je gezicht valt door zijn schittering stralender dan de glans van de zon, haal je het toch niet in je hoofd gewoon op de fiets door te gaan naar Damascus of terug naar Jeruzalem?

Meer dan onopgeefbaar

Hij leeft, Jezus is Iemand, met Hem heb ik een relatie. Christenen en kerken en christelijke organisaties moesten opnieuw een punt maken van de centraliteit en de uniciteit van Christus: dat om Hem alles draait, en dat niets of niemand met Hem in te ruilen of zelfs maar te vergelijken is. Daarmee spreken we ook de onopgeefbaarheid van Christus uit. Veel meningen en leringen en inzichten geven we graag voor iets beters, maar Hem niet. Hij is het middelpunt, en Hij is uniek, en daar zijn geen compromissen in mogelijk. In feite is christocentrisme niet een aardige variant op de verschillende accenten die je nu eenmaal in bijbelse theologie kunt hebben, maar het is de enige manier om aan alle dingen de juiste plaats te geven. Telkens als we de kern opnieuw onder woorden brengen, moet alles consequent om het middelpunt gerangschikt worden. Moesten we onze kerkelijke agenda's niet eens net zo herordenen? En mijn eigen privé-agenda?

De pressie is groot om te proberen er met iets minder van Hem af te komen. Niet opgeven! Dit geloof kan niet zonder strijd. Er is geen compromis mogelijk, zoals geopperd wordt in Ridley Scott's recente film Kingdom of Heaven. Ja, de strijdbijl begraven móet zelfs als het gaat om je eigen koninkrijkje, maar niet als de zaak van de Heer in het geding is. Deze oorlog gaat niet tegen andere godsdiensten, en al zeker niet tegen andersgelovige mensen, De strijd is tegen de Boze, en vóór HEM, Jezus, de Heer. Met een variant die Gregory Boyd bedacht op het grafschrift van Karl Marx: de theologen hebben het kwaad telkens weer op een andere manier getracht te verklaren, het punt evenwel is de strijd tegen dé Boze aan te binden.

Het ware gelaat

Laat me tenslotte iets van C.S. Lewis mogen citeren, uit een van zijn mooiste, maar ook minst gelezen en minst begrepen boeken, Het Ware Gelaat (Till We Have Faces). De hoofdpersoon, Orual, heeft zichzelf heel haar leven gehaat en om die reden omsluierd. Aan het eind van haar leven, vóór haar verschijning voor de Troon, stelt ze de vraag: Hoe kunnen wij het goddelijke aangezicht aanschouwen, als we zelf geen gezicht hebben? Als wij ons gezicht niet open leggen voor Hem, hoe kan Hij zijn gezicht dan openen voor ons?

De ultieme eenvoud van de goddelijke liefde: oog in oog, van aangezicht tot aangezicht. De eeuwigheid, de hemel - maar waarom zo ver weg, waarom niet nú? Precies dat is wat de Heilige Geest zeer dicht bij ons en in ons wil brengen en zo eenvoudig en nabij mogelijk wil maken. Precies dat is wat de god van deze wereld zo ver mogelijk van ons aardse hier-en-nu weg wil schuiven, zo lang mogelijk wil uitstellen, en zo ingewikkeld mogelijk wil maken, waardoor we de luister van Christus die het beeld van God is, niet kunnen zien. Een sluier waarmee we onszelf onzichtbaar en onbereikbaar proberen te houden voor het licht van God, een bedekking die ons verhindert om Hem te zien. Eeuwig zonde.

De Vader heeft de Zoon lief, want de Zoon heeft op aarde de grootheid van de Vader getoond. De Vader geeft al zijn rijkdommen aan de Zoon en toont zijn grootheid aan iedereen aan wie Hij er maar iets van kwijt kan. (Johannes 17:2vv.).

De Geest zal Jezus eren door bekend te maken wat Hij van Hem heeft. (Johannes 16:17)