Bodar nodigt ook protestantse denkers uit tot de gedachtewisseling toe te treden. Hij neemt ons mee terug naar ‘de Reformatie in de zestiende eeuw, die met haar beginsel Sola Scriptura de Bijbel zozeer als zuivere oervorm van het geloof omhelst dat daarmee het wijsgerig denken feitelijk overbodig is geworden’. Dat laatste komt me niet juist voor, wél dat de filosofie als zelfstandige kenbron voor geloofskennis is gediskwalificeerd. Dan stelt hij de vraag of een radicaal ‘sola scriptura’ wel vol te houden is, en komt op de rol van de traditie in het protestantisme. Komt de Schrift zélf niet voort uit de traditie, namelijk de mondelinge verkondiging? En is uit de poging de Schrift zo zuiver mogelijk te nemen, niet óók weer een traditie voortgekomen, de voortgaande herlezing van wat de Hervormers in hun tijd bedoelden? Kunnen wij dan niet over de traditie op redelijke wijze van gedachten wisselen? En zouden wij dat ook niet met andere godsdiensten kunnen doen?

Bezwaar
Als ik tot dusver Bodar goed heb begrepen, dan is er één punt waar ik als evangelisch protestant bezwaar tegen heb, en dat is niet het geringste. De Logos is het geopenbaarde Woord van God. In de schepping hebben wij een verstand gekregen, zodat het mogelijk is de Waarachtige te kennen. Dat is de bron, van daaruit stroomt de rivier, de traditie. Aan de oevers van die rivier kunnen wij een verstandig (redelijk, rationeel in brede zin) gesprek voeren tussen katholieken en protestanten - en waarom ook niet met moslims?

Principieel kan dit zowel vanuit het katholicisme als vanuit het calvinisme als een aannemelijk uitgangspunt gezien worden. Maar wat is het eigenlijk een statische visie! Kunnen en mogen we de openbaringsbron niet zien als een voortgaande, bewegende bron, als een fontein die continu opspringt tot in het eeuwige leven, als (om 1 Korinte 10:4 te citeren, zonder op de exegese in te gaan) ‘de geestelijke rots die (Israël) volgde – en die rots was Christus’? God stuurt niet anderen, zoals Hij profeten stuurde, Hij spreekt Zelf in de Zoon (Hebreeën 1:1). De Vader (en de Zoon, filioque) zenden de Geest, maar spreken ook door de Geest. Een open Woord en een harten openende Geest is een continue bron van Gods Zelfopenbaring. Dáarover gaat het in Johannes 1. Zoals de Naardense Bijbel het prachtig zegt: ‘Sinds het begin is er het spreken; dat spreken is God nabij, ja God zelf is dat spreken’. Schitterend! God hééft Zich niet alleen geopenbaard, maar Hij openbaart Zichzelf, zijn diepste wezen, in de Zoon. 
Het Spreken is in Christus vlees-en-bloed geworden. Zijn spreken is zijn wezen, zijn hart. Hij past Zich niet aan, gaat niet ‘op de hurken zitten’ zoals Calvijn suggereerde met de latijnse term accomodatio. De Schrift en de Geest, het Woord en de Geest, de Zoon en de Geest – zo komt Hij tot mensen (niet alleen maar bij mensen), onder de huid. 

Over God valt te discussiëren op rationeel niveau, en zo kom je ook met moslims misschien best een heel eind. Maar de laatste, beslissende stap is Hem onder je huid toe te laten. Dat is nu juist het verschil met de God in Wie wij als christenen geloven: Hij openbaart Zichzelf voortdurend, zoals geen andere god dat doet. Wij allen zijn en blijven continu ontvangers, luisteraars.

Zoals dr. J. Van Eck het zei in zijn boekje En toch beweegt Hij: ‘Wanneer men de schoonheid van een fraai rooms-katholiek kerkinterieur ondergaat, vraagt men zich af: Wat heeft zovelen in die tijd bewogen de culturele en religieuze rijkdom van deze traditie af te schaffen en er zulke sombere vormen voor in de plaats te stellen? Men deed dat omdat men in het boek op de preekstoel een Stem had gehoord’. Die Stem willen we opnieuw, en voortdurend horen. Stil! Niet storen! Geen dingen om ons heen die onze aandacht afleiden! Laat die Stem opnieuw spreken, fluisteren in onze oren, roepen in onze harten. De Levende die Zich openbaart – dat is het onopgeefbare, laatste geheim van het christendom, waarover niet meer rationeel te discussiëren valt.

Mr. Henk P. Medema is uitgever en publicist te Vaassen.

--------------------------------

Naschrift
1. Filosofie is ook in middeleeuwen nooit zelfstandige kenbron geweest. Voor theologie is zij hulpwetenschap zoals taal- en letterkunde, geschiedenis en archeologie.
2. De Logos, het geopenbaarde Woord, blijft door de Heilige Geest aanwezig in de Kerk en kan daarom nimmer statisch, maar alleen dynamisch zijn.
3. Aangezien moslims niet geloven in het geopenbaarde Woord, heeft het geen zin hen in de oecumenische dialoog te betrekken. Daartoe dient de interreligieuze dialoog, waartoe vanzelfsprekend redelijkheid vereist is.
Antoine Bodar