In het kwartaalblad ISRAEL en de KERK vinden we dit kwartaal een artikel naar aanleiding van het boek van Steven Paas. Een kort gedeelte uit dit boeiende artikel.

- juni 2013 - www.christenenvoorisrael.nl/israel-en-de-kerk

De theologische strijd over de landbelofte

Door Jeroen Bol

Afgelopen jaar 2012 wist Steven Paas met zijn boek 'Christian Zionism Examined' de nodige beroering te veroorzaken. Gelet op de extreme standpunten die de auteur inneemt en de vaak dubieuze onderbouwing was dat niet verwonderlijk. Het boek van Paas kan vergeleken worden met een bulldozer...

[ ... ]

In dit artikel hoop ik wat inzicht te verschaffen in de gedachtegang van theologen als Sizer die van mening zijn dat de landbelofte zoals we die op tal van plaatsen in het Oude Testament tegenkomen, niet meer van toepassing is op het huidige Joodse volk...

[ ... ]

Naim Ateek
Tot slot enkele citaten van Naim Ateek. Ateek, een Palestijns christen, is directeur van Sabeel, een oecumenisch centrum in Jeruzalem voor bevrijdingstheologie. Naim Ateek is de drijvende kracht achter de ontwikkeling van de Palestijnse bevrijdingstheologie. Hij maakt zich sterk voor geweldloos verzet tegen de staat Israël en pleit o.a. voor internationale boycotacties tegen Israël. Stephen Sizer werkt nauw met Ateek samen. Ook de PKN onderhoudt sinds een aantal jaren via Kerk in Actie banden met Sabeel. 

In 2012 verscheen de Nederlandse vertaling van het nieuwste boek van Ateek met de titel Roep om verzoening, een Palestijns christen over vrede en recht. Het boek bevat een voorwoord met aanbeveling van Arjan Plaisier, scriba van de PKN.

Ateek hangt zoals de meeste christenen in het Midden-Oosten een onversneden vervangingstheologie aan. Christenen die op grond van de Schrift de staat Israël steunen ziet Ateek als gevaarlijke ketters. Hij schrikt er zelfs niet voor terug om profeten als Jesaja en Jeremia te beschuldigen van racistische uitspraken. Ateek doet deze bizarre uitspraak naar aanleiding van Jesaja 43:3-4 en spreekt in dat verband over de noodzaak van het ontzioniseren van dit soort Bijbelgedeelten. Ik geef u enkele citaten uit het boek van Ateek.

"In mijn ogen is het christelijk zionisme een moderne dwaalleer ( ... ) Gelukkig besteedt sinds enkele jaren een aantal protestantse wetenschappers uit verschillende landen meer aandacht aan deze dwaling die bekend staat onder de naam christelijk zionisme. Er wordt onderzoek gedaan naar het misbruik dat zij maken van Bijbelteksten en naar de potentiële bedreiging die zij voor de wereldvrede betekenen. Onder deze wetenschappers bevinden zich Don Wagner, Gary Burge ( ... ) uit de Verenigde Staten (...) Stephen Sizer en Colin Chapman uit Engeland en nog enkele anderen."

"Het doel van het christelijk zionisme is om volgens hun eindtijdscenario de terugkeer van het Joodse volk naar Israël te bewerkstelligen, waar het ofwel vernietiging ofwel bekering tot het christelijk geloof wacht. Zij geloven dat dit Gods plannen in de geschiedenis zal vervullen en de tweede komst van Christus zal inluiden. De relatie tussen joodse en christelijke zionisten getuigt derhalve van een tragische hypocrisie. Iedereen gebruikt de ander voor eigen doel. In dit licht gezien is christelijk zionisme de ergste vorm van antisemitisme."

"Christenzionisme is een gewelddadige ideologie over de eindtijd, gebaseerd op selectieve bijbelpassages die onverenigbaar zijn met de authentieke boodschap en geest van de heilige geschriften."

"Dit is waarom velen onder ons het christenzionisme zien als een zowel bijbels als theologisch gedrocht en een misvatting en deze ideologie in haar geheel verwerpen. Het christelijk zionisme neemt Gods liefde, die ons in het lijden en de wederopstanding van Christus is getoond, niet serieus."

Het is tamelijk verbijsterend wat we hier lezen. De karikatuur die Ateek maakt van christenen die Israël en het Joodse volk een warm hart toedragen is werkelijk ten hemel schreiend. Het heeft er veel
van weg dat er een diepe kloof door de huidige christenheid loopt. Een kloof die mijns inziens niet los gezien kan worden van de fataal verkeerde theologische keuzes die de theologen van de vroege kerk met hun vervangingsdenken reeds maakten ten aanzien van Israël. Er is nog een hoop theologisch reparatiewerk aan de winkel voor de gemeente van Christus.`

Aanvulling
Hier volgt nog uit hetzelfde I&K-artikel een aanvulling met citaten van Stephen Sizer.

De campagne van Stephen Sizer

[ …. ]
[Men] vraagt zich onwillekeurig af welke argumenten theologen in stelling brengen tegen de blijvende geldigheid van de landbelofte voor het huidige Joodse volk. Wat wordt er zoal door hen beweerd? Ik geef een aantal voorbeelden. Hier en daar zal ik wat commentaar geven.

Eerst enkele citaten van de Anglicaanse evangelical Stephen Sizer. De Engelsman Sizer, predikant in Virginia Water, een voorstadje van Londen, is een invloedrijk theoloog. Hij voert al zo'n twintig jaar intensief campagne tegen wat hij 'christenzionisme' noemt. Hij is er in geslaagd om samen met anderen een internationale coalitie te smeden die campagne voert tegen de staat Israël. Hiertoe werkt hij nauw samen met Palestijnse kerkleiders zoals o.a. de bekende Naim Ateek van Sabeel. Sizer onderhield tot diens dood ook een warme relatie met Yasser Arafat. Hij onderhoudt tevens vriendschappelijke contacten met Moslim geestelijken in Iran, Libië en ander Arabische staten. Enkele jaren geleden nam hij zelfs Ahmadinejad, president van Iran, in bescherming toen die de Holocaust ontkende. Sizer schrikt er niet voor terug om Israël een apartheidsstaat te noemen en van etnische zuivering te beschuldigen. Net zo overigens als Desmond Tutu en Jimmy Carter, die regelmatig hetzelfde doen. 
Sizer is een van de drijvende krachten in een internationaal netwerk dat evangelische christenen tracht te overtuigen dat het onder druk zetten van Israël door diverse boycots, de weg zou zijn naar een oplossing van het conflict met de Palestijnen en vrede in het Midden Oosten. Men probeert met name een wig te drijven in het grote blok van Amerikaanse evangelicals dat in overgrote meerderheid nog steeds achter Israël staat.

Willow Creek - Hybels
Sizers kerk maakt deel uit van de Evangelische Alliantie in Engeland en is aangesloten bij de Willow Creek Association. Aan het hoofd van het internationaal invloedrijke Willow Creek staat de bekende Bill Hybels. Zijn vrouw Lynn Hybels werkt nauw samen met Sizer en van haar is de volgende uitspraak bekend: “Ik neem afstand van een theologie die gelooft dat de huidige staat Israël iets te maken heeft met een door God gewilde terugkeer van de Joden naar het beloofde land". 
Sizer vindt opmerkelijk veel bijval, juist ook onder evangelicale theologen. Zo heeft het me verbijsterd dat zelfs John Stott, een zeer gerespecteerd kerkleider en jarenlang boegbeeld van de internationale evangelische beweging, zich toen hij nog leefde vierkant achter Sizer stelde'.

Sizer schildert in zijn boek 'Christion Zionism, roodmap to Armageddon?' stelselmatig een uiterst negatief beeld van christenen die vanuit Bijbelse motieven de staat Israël een warm hart toedragen. Zij worden door Sizer en theologen als hij steevast 'christenzionisten' genoemd. Sizer beschuldigt deze supporters van de staat Israël ervan dat zij in feite aansturen op de slag bij Armageddon. Zo zouden ze er geen probleem in zien dat twee derde van de Joden die in Israël wonen nog afgeslacht gaan worden tijdens de grote verdrukking voordat Jezus terugkomt. En zelf ontspringen ze de dans omdat de gemeente voor die tijd wordt opgenomen. Dit is de karikatuur die Sizer in zijn boek neerzet van christenen die op grond van Gods Woord vasthouden aan de blijvende beloften van God aan het Joodse volk. Het is verbazend om te lezen en ik herken er noch mezelf in noch de vele christenen die ik ken die Israël en het Joodse volk een warm hart toedragen. 

In zijn twee bekendste boeken schildert Sizer christenen die op Bijbelse gronden de staat Israël steunen regelmatig af als gevaarlijke extremisten. Zij hangen volgens hem een ketterse versie van het christendom aan en brengen door hun pro-Israëlische standpunten de wereldvrede ernstig in gevaar. Dit laatste omdat ze de staat Israël zouden steunen en stijven in haar 'verderfelijke bezettingspolitiek' en zo een rechtvaardige oplossing van het conflict tussen Israël en de Palestijnen in de weg zouden staan. 

Wat Sizer in feite keer op keer in zijn boek doet is eerst een stropop neerzetten en die vervolgens neersabelen. Hij zet een karikatuur neer en bestrijdt die vervolgens. Sizers boek 'Christian Zionism; Road-map to Armageddon?' heeft dan ook een hoog polemisch gehalte. Een citaat: "Christenzionisten stellen Israël boven de kerk."

Of-of denken
In uitspraken als deze verraadt zich het vervangingsdenken van deze theologen. Voortdurend tref je bij hen dit 'of-of denken' aan, denken in tegenstellingen die elkaar uitsluiten. Je komt dat keer op keer tegen in hun argumentaties en in de wijze waarop ze de Schrift lezen en verklaren. Maar waarom zou je Israël boven de kerk willen stellen of andersom de kerk boven Israël? Dit is in feite een manier van denken vanuit een 'concurrentiemotief'. Deze manier van denken heeft oude wortels in de theologie van de vroege kerk: de kerk zou de plaats van Israël hebben ingenomen. Maar God denkt mijns inziens niet in 'of-of schema's'. God heeft zowel Israël als de kerk als de volken op het oog. Het Oude Testament getuigt daar herhaaldelijk van, evenals het Nieuwe Testament. God heeft het heil van Israël én de volken op het oog.

Dat de kerk in Gods heilsplan voor de volken een cruciale plaats inneemt is zonneklaar. Maar dat is niet een plaats ten koste of in plaats van Israël. Dit is een plaats naast Israël.

Nog een citaat van Sizer:

"Geloof in een herstel van Israël en terugkeer van de Joden naar het land is gebaseerd op een letterlijk lezen van de profetieën in het O.T. alsof die over een verre toekomst zouden gaan. Maar de teksten in het O.T. zelf geven aan dat een dergelijke terugkeer al heeft plaats gevonden onder Ezra en Nehemia en dat er in het O.T. verder geen sprake is van een latere terugkeer naar het land."

Om dit te kunnen beweren moet je natuurlijk wel een flink aantal Schriftgedeelten negeren. Een hele reeks profetieën in het boek Zacharia bijvoorbeeld die allemaal gegeven zijn ná de terugkeer uit de ballingschap onder Ezra en Nehemia. Bijvoorbeeld Zacharia 2:10-12, gegeven na de terugkeer onder Ezra en Nehemia, maar overduidelijk sprekend van zaken die nog te gebeuren staan.

Nog een keer Sizer:

"Christelijk zionisme gedijt alleen maar op grond van een letterlijke en als betrekking op de toekomst hebbende uitleg van de Schrift. Beloften van zegen voor het Joodse volk die lang geleden gedaan zijn in het O.T. worden toegepast op de huidige staat Israël. Om dit te kunnen doen moet men wel het Nieuwe Testament negeren of een marginale plaats geven want dat N.T. geeft aan dat deze beloften een nieuwe betekenis hebben, of laat ze vervallen, of vervult ze en verbreedt ze zodat ze nu betrekking hebben op heel de wereld door de komst van Jezus." (cursivering van mij)

Het muilkorven van het Oude Testament
Let op die woorden vervallen, vervullen en verbreden. Typisch taalgebruik van een vervangingstheoloog. Sizer zegt hier met zoveel woorden dat een letterlijk en op de toekomst betrekking hebbend lezen van tal van teksten uit het O.T. die op de landbelofte betrekking hebben, een negeren van het N.T. tot gevolg heeft. Hier valt opnieuw het conflictmatige denken, het denken in tegenstellingen, op. Het is bij Sizer ófwel het Oude ofwel het Nieuwe Testament dat de doorslag moet geven. Beide kunnen niet naast elkaar staan, de een moet prevaleren boven de ander. Hier speelt de aloude vraag in de theologie, de vraag naar de precieze relatie tussen het Oude en het Nieuwe Testament. Het is duidelijk dat in het klassieke vervangingsdenken het Nieuwe Testament de boventoon voert in de uitleg van de hele Schrift. En dit ten koste van het Oude Testament.

Het O.T. kan op deze manier in feite niet meer zelfstandig spreken. Heel het O.T. moet in de ogen van deze theologen principieel en altijd uitsluitend door de lens van het N.T. worden gelezen. Het resultaat is dat de Tenach in feite wordt gemuilkorfd door het vervangingsdenken. Deze hermeneutische keuze levert onvermijdelijk een theologische bijziendheid op waardoor Gods doorgaande weg met het volk Israël uit het zicht verdwijnt.

Natuurlijk komen we in het N.T. op diverse plaatsen tegen dat Jezus en de apostelen teksten uit het O.T. op verrassend nieuwe wijze betekenis geven. Denk bijvoorbeeld aan de vervallen hut van David in Handelingen 15. Maar werkelijk nergens lezen we in het N.T. dat men het O.T. nog slechts en uitsluitend door de lens van het N.T. zou moeten lezen en dat de Tenach niet meer zelfstandig zou kunnen spreken. Hier is sprake van een rigoureuze hermeneutische keuze met verstrekkende gevolgen die onvoldoende wordt afgedekt door het getuigenis van de Schrift zelf. En dan druk ik het mild uit. Dr. A.A. van Ruler is scherper.

Van Ruler was vanaf 1947 kerkelijk hoogleraar aan de universiteit van Utrecht en doceerde daar onder andere de vakken dogmatiek en ethiek. In een doorwrocht werkje uit 1955 met de titel 'De christelijke kerk en het Oude Testament' doet hij de volgende opmerkelijke uitspraak: "Historisch-kritisch onderzoek heeft ons de ogen geopend voor het feit dat de christelijke kerk in de loop der eeuwen het Oude Testament net zo twijfelachtig en ongepast heeft behandeld als dat ze de Joden heeft behandeld." 
Het moge duidelijk zijn dat theologen als Sizer in het spoor van het oude vervangingsdenken inderdaad zowel het Oude Testament als het Joodse volk en Israël geweld aandoen.

Nog een keer Sizer:

"Uiteindelijk moet men kiezen tussen twee theologieën: de ene die hoofdzakelijk is gebaseerd op de schaduwen van het Oude Verbond: of de andere die gebaseerd is op de realiteit van het Nieuwe Verbond. Het christenzionisme hangt de eerste aan en is een theologie die anderen uitsluit en focust op de Joden in het land. Het alternatief is een theologie die juist mensen ruimte geeft en die haar centrum heeft in Christus, de Redder van de wereld. De theologie van de christenzionisten geeft een theologische goedkeuring aan rassenscheiding, apartheid en oorlog. Dit is lijnrecht in tegenspraak met de theologie die juist ruimte voor mensen maakt, een theologie van gerechtigheid, vrede en verzoening die behoort tot het hart van het Nieuwe Verbond in Christus."

Ook hier weer dat denken in tegenstellingen: "Schaduwen van het oude verbond en realiteit van het nieuwe verbond". Ook de polemische toon spreekt opnieuw boekdelen: "De theologie van de christenzionisten geeft een theologische goedkeuring aan rassenscheiding, apartheid en oorlog." Sizer is heel overtuigd dat zijn theologie moreel veruit superieur is aan die van christenen die zijn vervangingsdenken afwijzen.

Tenslotte een laatste citaat van Sizer waarin hij onomwonden blijk geeft van klassiek vervangingsdenken: "Suggereren dat het Joodse volk nu nog steeds een bijzondere relatie heeft met God terwijl het niet in Jezus gelooft of dat het nog bijzondere rechten zou hebben op het land, de stad Jeruzalem en de tempel, is in de woorden van John Stott bijbels gezien een gruwel.” 
Tot zover Stephen Sizer.

[ ... ]

..