N.B.: Het nieuwste artikel staat bovenaan.

Lees ook de boekbespreking over het boek van 
Boekbesprekingen over John Granger's boek: God en Harry Potter...

Nederlands Dagblad - 10 november 2005

Lees ook het artikel van Herman Veenhof.
Daarin is te lezen:

Zelfs uitgever-publicist Henk Medema, normaliter niet te beroerd voor een waarschuwing tegen het paranormale, hief de banier die ditmaal een loftrompet bleek. Is de strijd opgegeven of is er een ander inzicht doorgebroken? Lees meer...

Nederlands Dagblad - 22 oktober 2005

Laat je kinderen niet naar de filistijnen gaan

Het.valt beslist niet mee met de gevaren van de geestelijke oorlog die in de (kinder)literatuur woedt. Gods Woord mag niet worden vermengd met spookverhalen. Maar evenmin met indianenverhalen. We moeten ons de basisbeginselen van het lezen eigen maken.

VRIJPLAATS

door Henk P. Medema

Moet je elk kind van iedere leeftijd alles laten lezen? Alsjeblieft niet! Je zult wel uitkijken. Het gaat niet alleen maar om de vraag hoe je leest, maar wel terdege ook om wat je leest. Maar toch gaat het er ook om hoe je leest, en in het Nederlands Dagblad van gisteren helpt Reinier Sonneveld ons met behulp van Dik Trom een stukje op weg in een basisoefening in het lezen. Wij kunnen hem wel dankbaar zijn, want ik moet wel rare dingen hebben geschreven als we sommige briefschrijvers mogen geloven.

Gelukkig is het voor mezelf en voor iedereen makkelijk na te gaan wat er ook weer echt stond, want het stond in de krant en het staat nog steeds op www.nd.nl1051015a.htm. In één opzicht bedoel ik precies het omgekeerde van wat veel briefschrijvers me in de mond leggen: alsof het nogal meevalt met de gevaren van de geestelijke oorlog die in de (kinder)literatuur woedt. De duisternis mag geen licht genoemd worden, de afgoden kunnen zelfs niet vergeleken worden met de ware God, en Gods Woord mag niet vermengd worden met spookverhalen evenmin als trouwens met indianenverhalen.

In een ander opzicht ben ik het nog radicaler met hen oneens dan de briefschrijvers zelf lijken te denken: het antwoord is nu juist niet dat we moeten proberen alle deuren naar de wereld voor onze kinderen op slot te doen.

Opvoeden
In de literaire opvoeding van onze kinderen zijn er ruwweg drie mogelijkheden. Ten eerste: alles verbieden, alles ver van de kinderen houden waarvan je maar vaag kunt vermoeden dat er iets niet aan deugt. Andere uiterste: niks verbieden, alles gewoon toestaan, het boeit niet, we zien wel, na ons de zondvloed.

Beide extremen wees en wijs ik met kracht af. Wat ik in het gewraakte stukje aanbeveel, is een derde mogelijkheid: ze leren onderscheid te maken tussen goed en kwaad. Dat kun je doen door met hen samen boeken te lezen, films te kijken, muziek te beluisteren, theatervoorstellingen van Shakespeare of Pinter bij te wonen. En inderdaad, in een bepaalde fase (die voor elk kind verschillend ligt, je krijgt het als ouders niet cadeau!) ook Dostojewski en Tolkien en Lewis lezen. En van deze aanbeveling wil ik de boeken van Harry Potter niet uitsluiten. Waarom? Niet omdat 'het allemaal zo erg niet is', omdat het onheil er niet zou zijn en het gevaar niet zou bestaan. Precies het omgekeerde: omdat sommige dingen héél erg gevaarlijk zijn, maar vlak daarnaast soms de allermooiste dingen liggen. Dat zal blijken in het latere leven. Daar komt iedereen achter bij het opgroeien, soms tot schade en schande. En daar kun je het beste maar op geprepareerd zijn.

Als je wilt dat je kinderen later in een Terebintendal het gevecht met een Goliat zullen aankunnen, dan zul je ze eerst moeten trainen hoe ze moeten omgaan met leeuwen en beren in de buitengebieden van Betlehem, want daar is het ook niet overal een picknick. We gooien niet alles op één hoop: fiIistijnse reuzen en leeuwen en beren. We halen niet de boekhandel en de bibliotheek zonder enig onderscheid leeg, met 'Harry Potter en consorten' zoals Frea Kroes laatdunkend veronderstelt. Nee, als je die consorten niet uit elkaar kunt houden en je kinderen niet echt met onderscheid kunt leren lezen, dan kun je ten slotte helemaal niet meer goed lezen. En om deze geestelijke volwassenheid gaat het: zoals Hebreeën 6 zegt, de oefening in het onderkennen van goed en kwaad.

Leren lezen
Ik denk niet licht over de duisternis inderdaad, als uitgever heb ik een ex heks onder mijn auteurs! Naar de mensen die uit de wereld van de duisternis tot het licht bekeerd zijn, moetje goed luisteren: zij waarschuwen ons tegen de machten van de Vijand. Maar daarnaast moeten we allemaal leren lezen, al zouden het maar de eerste principes zijn van literatuurwetenschap en cultuurkritiek, en dat is een vak apart. Een harnas heeft Saul nog wel in de aanbieding. Maar wie gaat er straks met onze kinderen mee het Terebintendal in, om vijf stenen te zoeken? De strijd op leven en dood, tussen de Heer uit de hemel en de Vorst der duisternis, is niet met een simpele verbodstactiek te strijden. Je wilt toch niet dat je kinderen naar de filistijnen gaan?

Henk Medema is uitgever en publicist.

INGEZONDEN

Occult
Het artikel van Reinier Sonneveld onder de kop 'Harry Potter, Dik Trom en magie' (Nederlands, Dagblad 20 oktober) heb ik met genoegen gelezen. Ik kreeg namelijk zo langzamerhand de indruk dat op bijna alle boeken waar een sprookjesfiguur in voorkomt, het etiket 'occult' geplakt wordt. je kweekt volgens mij juist angstige kinderen door ze te verbieden bijv. HarryPotterboeken te lezen vanwege het zgn. 'duivelse karakter' ervan. Leer ze juist omgaan met het feit dat niet alles is wat het lijkt. En leer ze om de dingen die anders zijn niet gelijk te veroordelen! Maar dat geldt niet alleen voor net thema van de Kinderboekenweek.
Anneke Stam, Amersfoort

Harry Potter, Dik Trom en echte magie 

Noem de naam Harry Potter en je hebt een stevige discussie in christelijke kring. Dat liet de commotie rond het thema van de Kinderboekenweek zien en vervolgens het artikel van Henk Medema in de krant van afgelopen zaterdag onder de kop 'Samen lezen met je kinderen om de wereld te leren begrijpen'. Vandaag een bijdrage van theoloog, (scenario)schrijver en essayist Reinier Sonneveld. 

door Reinier Sonneveld 

Je hoort over een schrijver dat ze lid is van de Presbyteriaanse Kerk. Ze is groot fan van de christelijke schrijvers Tolkien en Lewis. Ze heeft het als alleenstaande moeder krap, maar ze ziet kans om actief bij Amnesty te blijven en vooral: een serie boeken te schrijven die miljoenen kinderen meesleept. Binnen de kortste keren is ze de rijkste vrouw van Engeland. Maar ze blijft haar roeping trouw: de serie afschrijven, over een bijzonder ventje dat het kwaad overwint. 

Het evangelicale blad Christianity Today is er dan ook enthousiast over: 'Temidden van de lachwekkende scènes vinden we geweldige voorbeelden van bewogenheid, trouw, moed, vriendschap en ook zelfopoffering. Geen wonder dat de lezertjes op de realistische hoofdpersonen willen lijken. Dit is een kerstgeschenk waar we dankbaar voor kunnen zijn.' 

Maar dan zie je een dvd waarin korte metten met de serie wordt gemaakt. Het is 'hekserij in een nieuw jasje' en 'het kwaad onschuldig afgebeeld'. Gaat dit over dezelfde schrijver, over dezelfde boeken? vraag je je af. Ja, we hebben het over Joanne K. Rowling en haar briljante creatie Harry Potter. 

Dik Trom 

De toon in de dvd is paranoïde en hysterisch. De voornaamste retorische strategie is dezelfde als van Michael Moore in Fahrenheit 9/11: monteer net zo lang nare beelden om en om met wat je aanvalt, en zonder ook maar enig inhoudelijk argument te geven, en is de suggestie gewekt: dit is foute boel, dit is occult, houd je kinderen hier mijlenver van. 

Je wordt aldus gebombardeerd met drogredenen en wat overblijft, is een schrijnend onbegrip in wat fictie en fantasie is. Een voorbeeld van wat er op de dvd gezegd wordt over de gedaanteverwisselingen van veel personages: 'Harry's vader verschijnt later in zo'n gedaanteverandering aan Harry. Ook al is hij dood, toch verschijnt hij als een hertenbok: de gehoornde god. Hier komen we het concept tegen dat gedaanteverandering iets normaals is. Gruwelijk. De Bijbel zegt heel duidelijk dat wij als mensen geschapen zijn en dat wij niet iets anders kunnen worden. Misschien lijkt het of je van gedaante verandert, maar dat is bovennatuurlijke misleiding.' 

De logica gaat hier minstens vijfmaal voluit tegen de vlakte. De desbetreffende spreker zal ongetwijfeld in Dik Trom die achterstevoren op de ezel zit, het 'concept' tegenkomen 'dat spookrijden geoorloofd is', en de arme schoolmeester C.J. Kieviet wordt de grondlegger van gezagsondermijning, dierenmishandeling en rijden onder invloed. 

Kolderiek 

Het al eerder verschenen boek van Richard Abanes (Harry Potter en de Bijbel, 2002) kent hetzelfde euvel, hoewel de toon evenwichtiger is. Een denkfout die steeds terugkeert, is dat ontlening aan heidense bronnen een tekst occult zou maken. Het is dan tevens snel gedaan met Lewis en Tolkien en hun kinderboeken, die immers exact hetzelfde deden; zij waren net als Rowling kenners van de heidense mythologie. 

Net zomin maakt het voorkomen van magie een boek occult. Er is zelfs een essentieel verschil met echte magie (waar je je als christen inderdaad niet mee inlaat) en de fantasie van Rowling: nergens worden goden aangeroepen. Het blijft bij kolderieke spreuken en vervloekingen. Je zult geen enkele verwijzing naar een religie tegenkomen. Het is toevallig Potters wereld dat er getoverd wordt en dus tovert hij ook, maar ik zie het verschil maar niet met Asterix en Obelix of Olivier B. Bommel. Smurfen smurfen nu eenmaal. 

Het interessante is dat er onlangs ook een streng-christelijk boek verscheen dat al de tegenargumenten met speels gemak omdraait tot pre's: Op zoek naar God bij Harry Potter van John Granger. De Phoenix is een symbool van heidense bezwering van de dood? Welnee, het verwijst naar de opstanding van Christus. De magie verleidt tot hekserij? Welnee, het laat zien dat er meer is dan materie. De hoofdpersoon is verwarrend goed en slecht tegelijk? Precies, zo is het in het echte leven ook, dat is de 'oude mens' en de 'nieuwe mens'. Verwijzingen naar alchemie? Juist, dat staat voor persoonlijke verandering en heiliging. 

Wicca 

Granger heeft de gave om mensen niet door bangmakerij tot geloof te bewegen (wat sinds de relithrillers van Peretti en Alcorn steeds gebruikelijker wordt), maar met de nodige humor peilt hij de wijsheid die in verhalen zit besloten. Hij maakt zo invoelbaar waarom er maar geen wicca's worden gevonden die trots zijn op Harry Potter - wat toch had moeten gebeuren als dat zo'n reclamepraatje was. Sterker nog, ik lees van een wicca-moeder die er stevig van baalt, omdat haar geloof in de boeken zo belachelijk wordt gemaakt. Het voelt voor haar zoals het voor christenen zou voelen om een boek te lezen over een jochie dat water in jus d'orange verandert of in een tobbe op water loopt. Wie zou bij een dergelijk verhaal vermoeden dat het kinderen tot het christendom verleidt? 

Toch krijg je ook bij John Granger tegen het einde van zijn lofzang de indruk dat het toch gecompliceerder moet liggen. Ik hoor namelijk ook geen berichten van massale bekeringen na het lezen van Rowling. En tegelijk, het is toch mogelijk dat er kinderen verleid worden in echte hekserij te duiken? 

Lezersreactie 

De vraag is of je een boek zo'n lezersreactie kunt verwijten. Dat na het lezen van Het lijden van de jonge Werther een aantal jongeren zelfmoord pleegde, kun je moeilijk Goethe aanrekenen. En wat te denken van de occulte scènes in zijn Faust, vergelijkbaar met Shakespeares Hamlet en Macbeth? Nog even en het drama van de Jonestown-sekte leidt tot het censureren van de Bijbel. 

De kwestie is in hoeverre een kunstwerk aanleiding geeft tot een bepaalde lezersreactie. En daarin maken beide boeken en de dvd in de grond eenzelfde denkfout. Alle drie menen ze vergaande algemene voorspellingen te kunnen doen over de lezersreactie. Je krijgt de indruk dat de boodschap van Rowling als het ware geïnjecteerd wordt in de kwetsbare kinderbreintjes en dat zij willoos zullen gehoorzamen. Maar het feit alleen al dat er twee zo volledig verschillende interpretaties kunnen bestaan, bewijst al dat de lezersreactie niet zo voorspelbaar is en veel persoonlijker moet liggen. 

Wat overblijft is de constatering dat we te doen hebben met een getalenteerde auteur á la Roald Dahl en C.J. Kieviet, en een taak voor ouders die helaas niet te vatten is in heldere oneliner-oplossingen: ieder kind met zijn of haar eigen valkuilen en talenten persoonlijk begeleiden in de gang tot zelfstandig en dapper christen-zijn in een verwarrende, heidense wereld. 


Reinier Sonneveld studeerde theologie aan het Theologische Universiteit in Kampen (Broederweg) en schreef een scriptie over 'film en theater in kerkelijke context'. Tijdens zijn studie volgde hij een cursus scenarioschrijven van de EO en het Nederlands Fonds voor de Film. Sinds enkele jaren is hij freelance tekstschrijver, met name van essays en scenario's. 

Laat heidense boeken ongelezen 

Henk P. Medema leest met de kleinkinderen heidense kinderboeken en hij vindt dat andere ouders en grootouders dat ook moeten doen. Frea Kroese, docente in het vmbo, vindt dat een slecht advies. ,,Er zijn heksen onder mijn leerlingen. Kinderen die al lang zijn ingestapt in de wereld van het occulte, al dan niet via Harry Potter.''

door Frea Kroese

Volgens Henk P. Medema (Nederlands Dagblad, 15 oktober 2005) moeten christenen kennisnemen van alles wat er verschijnt, omdat zij anders geen antwoord hebben op de vragen van deze tijd. Lees verder...

INGEZONDEN

Harry Potter 2
Met verbazing las ik het stuk van de heer Medema in mijn krant, het ND van zaterdag. Het verbijsterde me. Of hij weet niet genoeg af van de toverwereld? Of is hij misleid? We hebben als twaalf organisaties in het Platform Occult en Licht veel informatie over de gevaren van hekserij verstrekt tijdens de Heksen Toveracademie Boekenweek. Gelukkig is daar veel aandacht aan besteed. Daar gaat de heer Medema niet op in, zegt hij. Waarom niet? Is hij het er niet mee eens? Ik denk dat we elkaar dienen door er eens flink over door te praten. Zeker nu de Halloween Heksennacht op 31 oktober er weer aankomt en onze brievenbussen al vol liggen met Halloween reclamefolders. Moeten er nog meer slachtoffers vallen? Christelijke uitgevers moeten juist een nog zwaarder tegenwicht vormen tegen de niet-aflatende Potterboekenvergifstroom. Daar hoort uitgeverij Medema toch ook bij? Bij alles blijft staan: God.is toch sterker.

L.P. Dorenbos, Schreeuw om Leven, deelnemer aan het Platform Occult en Licht waaraan ook deelnemen de Vereniging Bijbel en Onderwijs, Stichting Christenen voor de Waarheid, Stichting Promise, Stichtingjohannes Multimedia, EuroSpirit, TBN Nederland, Stichting Mahanaim, Stichting de Oude Wereld, De Terebint, Stichting ParaParaat, IBB.

Samen lezen met je kinderen om de wereld te leren begrijpen

door Henk P. Medema

Het zijn verhalen zonder problemen - de hond of de poes die toch weer thuiskomt - die onheil stichten in kinderzielen. Juist omdat ze van geen onheil willen weten en daarom het heil niet in alle diepte kwijt kunnen. Laat ouders, grootouders en onderwijzers weer gaan lezen mét de kinderen, om de wereld te begrijpen waarin we leven.

'... als de woorden van een verzegeld boek, dat men aan iemand geeft die lezen kan, terwijl men zegt: Lees dit eens; maar hij antwoordt: Ik kan niet, want het is verzegeld. Of het boek wordt gegeven aan iemand die niet lezen kan, terwijl men zegt: Lees dit eens; maar hij antwoordt: Ik kan niet lezen.' (Jesaja 29:11,12)

De Kinderboekenweek is weer voorbij. De actieweek stond in het teken van de Toveracademie. De voorpagina van Trouw toonde een foto van jonge kinderen die vroegen naar spreuken van waarzeggers en goocheltrucjes, en vermoedelijk dachten dat dat ongeveer hetzelfde is. In 'Het Elfde Uur' bij Andries Knevel zat ex-heks Elly, en haar verhaal was even echt als eng. In christelijk Nederland hebben waarschuwingen weerklonken tegen heidense kinderboeken, maar is ook de discussie losgebarsten: wat is magie? Daarin meng ik me nu even niet. Ik heb een suggestie: 'gewoon' gaan lezen, als ouders, met je kinderen.

Tegenwoordig lees ik weer regelmatig Nijntje Pluis voor, nu aan onze kleinkinderen. Het is, geloof ik, geen christelijke literatuur - behalve dan dat wij (in Nijntje in de sneeuw) het hoofdpersoontje op een moment horen zeggen: 'Wat is de kerk toch fijn!', daar trouwens onmiddellijk aan toevoegend: 'Dag vader Pluis, dag moeder Pluis, ik zal voorzichtig zijn!' En daar had ze gelijk in.

Bibliotheek
Maar we hebben niet alleen Pluis-literatuur gelezen, thuis. En ook niet alleen Bob en Bep en Brammetje en andere Van der Hulst-boekjes. Zelfs niet alleen de Narnia-kronieken van C.S. Lewis. Als je kinderen naar de bibliotheek gaan, waarom zou je dan niet met ze meegaan en met hen door de boeken bladeren? Als ze een 'riskant' lijkend boek uitzoeken, moet je dat dan altijd verbieden? Waarom zou je niet met ze meelezen? Een goed en eerlijk gesprek ligt zomaar op de loer.

Mag je eigenlijk je kinderen wel vol stoppen met alleen maar lieve, nette, christelijke verhalen? Mag je (zoals Andy Crouch onlangs vroeg in het Amerikaanse blad Christianity Today) verhalen vertellen, boeken schrijven en ze uitgeven, waarin de wereld geen onzichtbare, aangrenzende werkelijkheid kent? Dat lijkt te mogen, als je tenminste afgaat op schrijvers en uitgevers en boekhandelaren die kinderen en volwassenen met honderden of zelfs duizenden van dit soort boeken bestoken. Verhalen voor een platte wereld, waarin niets gebeurt waaraan je je een buil kunt vallen. Verhalen zonder problemen, waarvan de enige 'oplossing' is dat de hond of de poes toch weer thuiskomt, omdat dit ongeveer het ergste is waartoe het in dit vlakke wereldje kan komen.

Onheil
Het zijn eigenlijk deze verhalen die onheil stichten in kinderzielen, juist omdat ze van geen onheil willen weten en daarom het heil niet in alle diepte kwijt kunnen. En de volwassenen die hun kinderen willen afschermen voor de echte wereld - Dreuzels en Duffelingen, zoals ze in de wereld van Harry Potter heten - moesten zich eens realiseren hoe ze onder de betovering van de Witte Koningin zijn gekomen die in Narnia de Tegenstandster is van Aslan. Zij maakt van mensen stenen beelden, ijskoud, zoals de witte wereld die ze vult met barre vorst, zonder een vleugje warmte. En wat dan ontstaat, zijn huizen en scholen en kerken waar niet meer echt gelezen wordt. De boeken zijn verzegeld, en de lezers kunnen niet lezen.

Net voordat de Kinderboekenweek begon, ben ik gereed gekomen met het lezen van het zesde deel van Harry Potter. In het Engels, dat moest wel, want de Nederlandse editie is er nog niet. Het is fenomenaal, indrukwekkend. Dat ik het zo beleef, komt ongetwijfeld voor een belangrijk deel doordat ik John Grangers boek over Harry Potter heb gelezen, waardoor ook de directe leeservaring beïnvloed wordt. Maar ik maak sommigen van u zeker nieuwsgierig als ik zeg dat Harry in dit deel duidelijk een Frodo-karakter heeft. En dat er aan het slot overduidelijke motieven zijn ontleend aan 'klassieke' fantasy-literatuur (met name Tolkien) én aan de Bijbel. Taferelen die onweerstaanbaar doen denken aan Gethsemane en Golgotha.

Wereld begrijpen
Moet je de Pottertjes zomaar aan je kleine kinderen geven? Nee, zeker niet zomaar. Maar misschien moet je ze als ouders en grootouders en onderwijzers wél gaan lezen, al is het alleen maar om weer opnieuw te leren lezen, en om zo beter de wereld te begrijpen waarin wij leven. En sommige dingen blijken anders te zijn, als je gaat lezen. Sommige mensen worden zelfs anders, als ze gaan lezen. Veilig gevoel? Nee, dat niet. Maar, net als Aslan, wel goed.

Henk Medema is uitgever en publicist.