Boekrecensie

www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Bijbelcommentaar
Jozua, Richteren, Ruth en 1 Samuel
Studiebijbel Oude Testament - deel 3
M.J. Paul, G. van den Brink, J.C. Bette (red.)
Centrum voor Bijbelonderzoek, Veenendaal, 2006
Verdere informatie: www.studiebijbel.nl
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

1. Profetisch Perspectief – mei 2008

Recensie door G. Hette Abma

Bijbelcommentaar

Aangezien men ons dikwijls met allerlei historisch kritisch commentaar op de Heilige Schrift in verwarring brengt, kunnen we het als een verademing ervaren als we kennis nemen van het commentaar dat het centrum voor Bijbelonderzoek uit Veenendaal laat verschijnen. Graag kondig ik de verschijning van het derde deel van de Studiebijbel Oude Testament (SBOT) over Jozua, Richteren, Ruth en 1 Samuël aan bij de lezers van ons blad. Opnieuw is een voortreffelijk werk van dr. M.J. Paul, drs. G. van den Brink en ds. J.C. Bette uitgegeven. Wie inmiddels de smaak van deze bijbelverklaring te pakken heeft gekregen zal direct reageren: goede wijn behoeft geen krans. Toch lijkt het me niet verkeerd een impressie te geven van wat ik als geur heb opgesnoven. Wat ik proefde bij een eerste teugje wijn en hoe de afdronk is.

Voor wie nog niet echt met deze serie van bijbelverklaring heeft kennis gemaakt begin ik eerst met het geven van een typering. Deze exegetische studie ademt de geest van respect voor de Bijbel als het Woord van God. De Hebreeuwse tekst is afgedrukt met transliteratie en interlineaire vertaling van de hand van dr. A.E.M.A. van Veen Vrolijk. Zo kan de Bijbel in de grondtaal worden onderzocht door hen die het Hebreeuws al dan niet beheersen. Niet alleen kunnen geïnteresseerde gemeenteleden er dankbaar gebruik van maken, maar eveneens theologisch geschoolde lezers. Recent las ik dat een predikant te kennen gaf dat hij maar een paar uur de tijd had om een preek voor te bereiden. In dat geval komt ongetwijfeld zo'n studiebijbel van pas. Ooit hoorde ik een hoogleraar in de theologie ervoor pleiten dat predikanten voor het bereiden van smakelijke gerechten verre reizen moesten maken om specerijen te kunnen bemachtigen. De roemruchte dominee Buskes reageerde daarop dat hij ook wel eens de ingrediënten uit een nabij gelegen kruidenierszaak haalde. Het verdient natuurlijk aanbeveling dat je een gerenommeerd adres bezoekt, merkte hij daarbij op. Nu, op deze manier kunnen velen van de SBOT dankbaar gebruik maken. Op bestelling is trouwens meer te leveren. Bij de Hebreeuwse tekst staan ook strongnummers om afleidingen van dezelfde woorden te herkennen en vooral in staat te zijn verder te zoeken in woordenboeken en elektronische bijbelprogramma's.

Als bijzonder positief wil ik noemen dat de bijbelverklaring niet blijft steken in een beschrijving van wat de betekenis van de woorden destijds is geweest. Duidelijk worden de lijnen naar het heden doorgetrokken. Ook willen de auteurs de blijvende betekenis van de beloften voor Israël beklemtonen. Helaas is dit bij een benadering van christelijke zijde nog steeds een unicum. Overigens komt er soms wel een zekere spanning op te staan. Bijvoorbeeld wil ik wijzen op wat er naar voren gebracht wordt over het lastige gedeelte betreffende de executie van de vijf koningen, zoals we dat lezen in Jozua 10: “Voor christenen zijn dit geen gemakkelijke passages, omdat wij vredestichters behoren te zijn (Mat. 5:9)." Alsof God voor ons als christenen een andere maatstaf heeft aangelegd! We mogen ons realiseren dat Jezus in zijn befaamde zaligspreking van de vredestichters onderwijs heeft gegeven aan zijn discipelen, die allen zonder onderscheid van Joodse origine waren. Laten we goed beseffen dat Jezus naadloos wilde aansluiten bij de woorden van Zacharia: "Niet door kracht of geweld, maar door de Geest zal het geschieden". Zo citeerde Hij ook een regel uit het Liedboek van Israël: "Zachtmoedigen zullen de aarde erfelijk bezitten en zich verlustigen in grote vrede." (Ps. 37:11) Zonder geweldoefening blijkt het rijk van vrede evenwel niet gerealiseerd te kunnen worden. Terecht wijst de scribent in het commentaar op de finale van de wereldgeschiedenis: "In de toekomst komt Christus terug uit de hemel en dan zal Hij oorlog voeren met het zwaard, om af te rekenen met de vijanden, waarbij zijn kleed zelfs onder het bloed raakt (Op. 19:11 16)." Zowel in het zogenaamde Oude en ook het Nieuwe Testament komt de veelzeggende uitspraak voor: "Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden zegt de HERE.” (Deut. 32:35 en Rom. 12:19) Voor mijn besef hoef je dus geen enkele ruimte te geven aan een adept van Marcion, zodat deze een koevoet kan zetten tussen de ene openbaring van de God van Israël.

Tot slot wil ik nog een paar opmerkingen maken bij de excurs over 'Israëls omgang met de vreemdelingen'. De schrijver noemt de woorden die in de Hebreeuwse grondtekst van de bijbel worden gebruik: ger (gast die langere tijd ergens verblijft), nokri (rondtrekkende buitenlander) en tosjav ('bijwoner', immigrant). Merkwaardig dat de zar niet in het rijtje is vermeld. Dat is namelijk de vreemdeling, die vaak verdacht overkomt en vaak in één adem met criminelen genoemd wordt.

Als het gaat over problemen van onze multiculturele samenleving citeert men bij voorkeur wat er bijvoorbeeld staat in Leviticus: "Wanneer een vreemdeling bij u in uw land vertoeft, zult gij hem niet onderdrukken. Als een onder u geboren Israëliet zal u de vreemdeling gelden, gij zult hem liefhebben als uzelf, want gij zijt vreemdeling geweest in het land Egypte." (19:33v) Dit klinkt natuurlijk prachtig politiek correct. Maar is dit de hele boodschap van de Bijbel? In deze tekst wordt het woord ger gebruikt. Het gaat om de gast, die in een onderworpen toestand verkeert. Meestal in één adem genoemd met de weduwen en wezen. De maatschappelijk positie is zwak en daarom roept God op zo iemand bescherming te bieden. Er wordt van de ger verwacht dat hij zich zal aanpassen. Wanneer hij al andere goden wil dienen, kan dat alleen in het verborgen gebeuren. De Bijbel kent geen multiculturele setting. Afgodendienst wordt gezien als bedreiging voor het geloof in de God van Israël. In de decaloog horen we dat de ger die in je poorten woont op de Sjabbat geen werk zal doen. Wanneer hij Pesach wilde meevieren, moest hij zich laten besnijden. We moeten ons dus afvragen of alles wat men zomaar lukraak uit de bijbel aanhaalt ook slaat op de situatie waarin wij ons in een geseculariseerde Westerse samenleving bevinden. Lang niet altijd wordt welwillend over de vreemdeling geschreven. Wanneer het gaat over de zarim doelt de bijbelschrijver op mensen die als profiteurs gezien worden. Personen die vanwege hun praktijken met boeven worden vereenzelvigd. Voorzichtigheid is geboden bij het aanhalen van dergelijke teksten. Voor je het zelf beseft word je zomaar van discriminatie of zelfs racisme beticht.

Gelukkig laat de auteur merken dat het beroep op de Schrift heel zorgvuldig moet geschieden. De samenleving van Israël was een theocratie. Wij leven in een democratische samenleving. Dit heeft voor het bepalen van richtinggevende waarden en normen zijn consequenties. Van Joodse en christelijke zijde kan wat dit betreft een waardevolle inbreng gegeven worden. Te denken valt aan een humane omgang met de vreemdeling. "Er mogen zeker eisen gesteld worden aan nieuwkomers, maar hoe treden wij ze tegemoet." Het is verblijdend dat er ook gewezen wordt op de allochtone christenen. Hebben wij voldoende liefde en aandacht voor de leden van de migrantenkerken? leder zal begrijpen dat er enorm veel aan de orde komt. Uitputtend kunnen alle vragen natuurlijk niet in een kort bestek behandeld worden. De studiebijbel verschaft echter wel een prima mogelijkheid om zelf uit de Bron te putten.