|
Bode
- september 2005
Lees mee met de NBV
Handelingen
door Ernst Zwart
In eerdere artikelen in de BODE over de NBV is al ingegaan op de doelstellingen en vertaalprincipes van de
NBV. Dat gaan we hier niet overdoen. Wat we wel gaan doen, is in grote lijnen de Handelingen in de NBV beoordelen aan de hand van haar eigen doelstellingen: brontekstgetrouw en doeltaalgericht zijn. Hoe is het boek Handelingen
uit de verf gekomen?
De inleiding op het bijbelboek Handelingen behoort natuurlijk niet tot de Bijbel. Sommige NBV-inleidingen zijn zo kritiekloos bijbelkritisch dat ze misschien ook niet in een bijbelband thuishoren. Met de inleiding op het boek Handelingen valt dat trouwens wel mee, al valt over details nog wel wat te zeggen.
Handelingen is geschreven in keurig
koinè- Grieks, met vooral in de laatste hoofdstukken wat klassieke
elementen. De NBV-vertaling geeft even keurig Nederlands te zien; over de leesbaarheid niets dan lof.
Aanpassingen en uitleggende vertaling
Wat opvalt is dat de NBV de dingen vaak op een andere manier weergeeft dan wat er letterlijk staat. En dat gebeurt vaak zonder dat daar een duidelijke reden voor is; de doeltaalgerichtheid (begrijpelijkheid) is dan niet in het geding. De brontekstgetrouwheid des te meer: er wordt (onnodig?) afgeweken van de Griekse tekst. Ook wordt er heel vaak uitgelegd in plaats van vertaald.
Een paar voorbeelden:
Hd.11:1-3
Vers 1: Het Griekse adelphoi (broeders) wordt vertaald met
'gemeenteleden', een woord dat het NT niet kent en een andere inhoud heeft. Dat met de
vondst 'gemeenteleden' personen van beide geslachten aangeduid worden, is positief. Maar dat rechtvaardigt niet de introductie van de
begrippen 'gemeente' en 'lidmaatschap' die hier niets te zoeken hebben.
Vers 2: Anebaino betekent 'gaan' of (letterlijk) 'opgaan', en
niet 'terugkomen'. Het element dat Petrus een paar hoofdstukken eerder óók in
Jeruzalem was (en daar nu dus terugkeert), wordt hier door de auteur niet genoemd of gesuggereerd. De vertalers voegen deze informatie op eigen
houtje toe.
Vers 3: De NBV legt 'hen die uit de besnijdenis
zijn' uit als 'joodse gelovigen'. Met deze weergave is het
element 'besnijdenis' (belangrijk thema in dit deel van Hd; zie 15:1v) onder tafel geveegd en wordt het
begrip 'gelovige' ingevoerd.
Hd16:1
De auteur laat ons in het ongewisse waar Paulus precies Timotheüs ontmoette: in Derbe, in Lystra of in die streek. De NBV vult het voor ons in: het was in Lystra, de laatstgenoemde plaats. Blijkbaar hebben de vertalers moeite gehad met de
combinatie 'gelovig' en Joods' bij Timotheüs' moeder. Ze hebben de door hen gevoelde tegenstelling willen verzachten door te vertalen met 'gelovig geworden joodse vrouw', wat toch net iets anders is. Ook Timotheüs' vader is niet aan de kleurkwast ontkomen. Het bijvoeglijk naamwoord hellenos
(Helleens, Grieks; eventueel vanuit joods gezichtspunt 'heidens'
betekenend) is vertaald met 'niet-Joods'. Deze verklarende vertaling bereidt ons weliswaar voor op de besnijdenis-kwestie (vs4), maar strijkt wel een beetje bijbelse informatie weg. En dat is niet nodig.
Kritiek is makkelijk
Handelingen in de NBV telt legio voorbeelden van uitleggende aanpassingen.
Ongetwijfeld hebben de vertalers er goed over nagedacht. Het is makkelijk om hun werk in een paar woorden af te kraken zonder te weten van hun afwegingen. Dat zou oneerlijk en onterecht
zijn. Wel is het eerlijk om te concluderen dat bij het vertalen van Handelingen de vertalers vaak gekozen hebben voor oplossingen die voor de doeltaalgerichtheid niet nodig zijn en ten koste gaan van de brontekstgetrouwheid. Handelingen in de NBV is prettig om te lezen maar niet zo betrouwbaar om in te studeren.
Ernst Zwart woont in Leeuwarden, geeft leiding aan de correspondentiecursus van WatZegtdeBijbel en werkt als marketing manager bij De Fakkel Evangelische Boekhandels.
|
