Evangelisch-Gereformeerd

De Opwekking komt eraan

NBV recensies in de Bode - Inleiding
  20050110 Bode: Genesis
  20050218 Bode: Ruth&Rechters
  20050318 Bode: Prediker
  20050418 Bode: Jesaja
  20050513 Bode: Amos&Zacharia
  20050617 Bode: Johannes
  20050901 Bode: Handelingen
  20051018 Bode: Romeinen
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-1
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-2
  20051118 Bode: Deuterocanoniek

  20050115 Ellips: Vertalingen
  20050205 Zoeklicht: De inleidingen
  20050310 Uitdaging: Acceptatie
  20050410 Uitdaging: VEG - NBG
  20060510 Uitdaging: Bram Krol
  20070501 Herziene Statenvertaling

  Links

Waar was God?

Abortus - Euthanasie

Kerkgeschiedenis

Satan

Gedurende het jaar 2005 zal deze lijst regelmatig aangevuld worden.
De BODE komt maandelijks met een korte recensie.

Lees mee met de NBV
1 & 2 Timotheüs (deel 2)
door Arjen Buijs

De Nieuwe Bijbelvertaling: een vertaling van de Bijbel die begrijpelijke standaardvertaling wil zijn in het Nederlandse taalgebied. Een vertaling die leesbaar wil zijn voor een jonge, nieuwe generatie. Juist daarom leek het me de moeite waard de brieven die Paulus geschreven heeft aan Timoteüs te lezen. Timoteüs was jong en iemand van de tweede generatie christenen. De vraag is of de boodschap die Panlus aan de tweede generatie christenen duidelijk doorgaf, nu in de NBV net zo duidelijk bij de nieuwste generatie over kan komen.

Wat mij direct opvalt in 1Tm1:1 is dat de NBV niet terugschrikt de vertrouwde naam van God, onze 'Heiland' (Grieks soteer), te vertalen met onze 'redder'. Ook worden de verwante zelfstandige naamwoorden 'heil' en 'zaligheid' consequent vertaald met 'redding' (1Tm1:1; 2:3; 4:10 2Tm1:10 en 2Tm2:10, 3:15). Hiermee worden toch twee begrippen die in de christenheid van de laatste eeuwen als kernwoorden gebruikt zijn en een enorme lading in beleving hebben, ondubbelzinnig vertaald. Hierbij kan terzijde worden opgemerkt dat de naam soteer in de Griekse wereld ook gebruikt werd voor heidense goden. De boodschap is dat God de ware soteer is en de andere goden vals zijn.

Als we het idee dat wij hebben bij het woord 'Heiland' al kunnen verwoorden, dan gebruiken wij het doorgaans niet meer in deze context. Daartegenover valt mij ook op dat het woord hugiaino (ons hygiënisch!) in 1 Tm1:10; 6:3; 2Tm1:13; 4:3 weer vertaald wordt met 'heilzaam'. Dit woord roept bij mij associaties op met kruidendrankjes en vooroorlogse kuuroorden. Je kunt je in redelijkheid afvragen of 'gezond' zoals de NBG'51 vertaalt niet juist meer hedendaags is.

Verder lezend stuitte ik op 1Tm3:16, waar Paulus schrijft over de persoon van God. Juist hierom verdient zo'n tekst onze aandacht bij een nieuwe bijbelvertaling. Allereerst grijpen de vertalers hier, maar ook elders (bijvoorbeeld in Ko2:26,27), direct terug naar het woord 'mysterie', wat een letterlijke weergave is van het Griekse musteerion. Blijkbaar hebben de vertalers hiervoor gekozen als een minder tijdgebonden term dan 'geheimenis'.

Opmerkelijk is de vertaling van het woord usebia als 'ons geloof', dat in de NBG'51 met 'godsvrucht' vertaald wordt (lees ook 1Tm6:3; 5,6). Maar in 1Tm2:2; 4:7,8 en 2Tm3:5 wordt usebia vertaald met 'vroomheid' of 'vroom leven'. Ik pleit er wel voor om usebia anders te vertalen dan met het Oudnederlandse woord 'godsvrucht' (vrees, in de betekenis van eerbied hebben voor God), omdat godsvrucht vaak de onjuiste betekenis heeft gekregen van vrucht dragen voor God. Maar het te vertalen als 'geloof' vind ik wel erg ruim. Overigens, van 'vroom' kan ook gezegd worden dat het nu niet bepaald een hedendaags woord is waarvan iedereen de betekenis zomaar begrijpt. Wellicht is voor deze vertaling gekozen omdat de NBV zowel een protestants als rooms-katholiek publiek wil bereiken. 'Vroom' heeft echter in de rooms-katholieke beleving een veel bredere betekenis. 'Eerbiedig leven' zou mijn voorkeur hebben. Maar ik geef toe: een vertaling als 'het mysterie van de eerbiedigheid' laat aan duidelijkheid ook te wensen over.

In vers 16 wordt sarx (vlees) vertaald met (als Hij is geopenbaard in een) 'sterfelijk lichaam'. Op de vertaling van sarx in de NBV is elders al door W.J. Ouweneel ingegaan (klik hier...). Het woord sarx kan vele betekenissen hebben. Vaak betekent het lichaam of zondige natuur. De vertalers kiezen hier voor de eerste optie, echter met het bijvoeglijk naamwoord 'sterfelijk'. Hierover kan nog wel een theologische noot gekraakt worden. De vertaling met 'lichaam' past m.i. hier goed, omdat Paulus stelling neemt tegen een opkomende leer waarmee Timoteüs te maken had, n.l. dat God verschenen zou zijn in een schim of geest, en niet in een werkelijk lichaam. Deze dwaalleer is later docetisme genoemd door theologen om een vorm van de leer van het gnosticisme te duiden. Het gnosticisme leert dat al het stoffelijke slecht en verdorven is. Beginnend bij de schepping zou God in een lagere verschijningsvorm zijn opgetreden. Volgens deze dwaalleer zou God dus nooit een stoffelijke vorm aannemen, maar zou Hij, langs deze lijn verder redenerend, verschenen zijn (Gr. docein) als geest. Alleen door het verkrijgen van een bepaalde verborgen (mysterieuze!) kennis (Gr. gnosis) zou iemand zichzelf kunnen verlossen. Paulus doelt hierop in 1Tm6:21 en zet daartegenover duidelijk de waarheid uiteen.

Opmerkelijk is ook de vertaling 'in het gelijk gesteld door de Geest'. De NBG'51 vertaalde hier met 'is gerechtvaardigd door de Geest'. Rechtvaardigen (Gr. dikaioo) gebruiken wij tegenwoordig in de betekenis van 'onszelf rechtvaardigen of goed praten (al dan niet terecht!) van dat wat we gedaan hebben'. Deze betekenis komen we tegen in de geschiedenis van de wetgeleerde in Lk10:29. Misschien doelen de vertalers op een uitleg van rechtvaardigen dat God ons door zijn genade in plaats van verloren zondaars de positie van rechtvaardigen geeft. Als het gaat om een zondaar voor God, dan vertaalt de NBV met 'rechtvaardigen'. Het Griekse dikaioo kan ook gebruikt worden in de betekenis dat een rechter iemand in het gelijk/zijn recht stelt tegenover zijn wederpartij. De NBV vertalers geven er blijkbaar de voorkeur aan om als God gerechtvaardigd wordt (1Trn 3:16 en Lk7:29) dit zo weer te geven dat er geen zweem van interpretatie kan bestaan dat Hij uit de positie van een onrechtvaardige Zelf geplaatst wordt in een positie van rechtvaardige. Hij staat natuurlijk altijd in zijn recht en in zijn gelijk.

De laatste passage waaraan ik aandacht wil schenken, is 2Tm3:16. Dit vers heeft tot nogal wat beroering geleid omdat in de NBG'51 weergave gelezen kan worden dat elk schriftwoord, mits van God ingegeven nuttig zou zijn om... enzovoorts. Deze lezing laat de mogelijkheid open dat er schriftwoorden waren die wel en andere die niet van God ingegeven zijn (Gr. theopnustos en alleen hier gebruikt in het NT). Deze interpretatie van de vertaling zou dan weer gebruikt kunnen worden door de zgn. Hogere Schriftkritiek als argument dat de Bijbel zelf aangeeft dat sommige gedeelten wel en sommige gedeelten niet door God geïnspireerd zouden zijn. De NBV laat hier geen ruimte voor subjectieve interpretatie. Wel vertaalt de NBV vervolgens ophelimos als 'kan gebruikt worden om', terwijl de NBG'51'nuttig' geeft. De vertaling 'kan gebruikt worden om' is neutraler van betekenis dan 'nuttig'. De NBV geeft overigens een minder neutrale vertaling bij de overige drie keer (1Tm4:8, tweemaal, en Tt3:8) waar ophelimos gebruikt wordt: 'Oefening van het lichaam heeft wel enig nut, maar het nut van een vroom leven is grenzeloos', en 'Daar heeft iedereen baat bij'. In The Englishman's Greek Concordance ofthe New Testament is ophelimos het laatste woord in het NT, althans in de volgorde van het Griekse alfabet. Ik wil het daarom hierbij maar laten, in de verwachting dat we allemaal baat hebben bij de NBV

Het is opmerkelijk dat de NBV in de gelezen passages zo orthodox is in de boodschap als het gaat om de Godheid en het Woord van God, maar zo heterodox in de inleidingen op beide Brieven, die overigens verschillen tussen de uitgaven van de KBS en de NBG. Een nieuwe generatie christenen zal met deze vertaling door God aangewakkerd (theopnustos) en uitgedaagd kunnen worden tot verdieping van de ware kennis (gnosis) van de Bijbel door vergelijking met de grondtekst en andere vertalingen.

Arjan Buijs heeft eindexamen Grieks gedaan op het Gymnasium. Hij is gepromoveerd in de Geneeskunde en werkt als klinisch cytogeneticus bij het Universitair Medisch Centrum Utrecht.